Irysy zachwycają elegancją. Zdobią ogród efektownymi kwiatami i mieczowatymi liśćmi
Irysy zachwycają wielkością i nietuzinkowym kształtem kwiatów. Stanowią ciekawy akcent w ogrodzie również dzięki swoim charakterystycznym długim, szablastym i tworzącym gęste kępy liściom. Świetnie nadają się do bukietów. Do tego wcale nie są trudne w uprawie. A gdzie je posadzić i jakie warunki zapewnić?
Irysy, znane również jako kosaćce, należą do najbardziej eleganckich i efektownych bylin. Istnieje ponad 300 gatunków irysów oraz wiele odmian ogrodowych. Liczba tych ostatnich zresztą rośnie dzięki hodowcom praktycznie co roku.
Charakterystyczne dla tych roślin są ich oryginalne kwiaty w różnych kolorach i odcieniach. Duże, osiągające od kilku do kilkunastu centymetrów zarówno wysokości, jak i średnicy. Kwiaty irysów mają po sześć płatków, spośród których trzy wewnętrzne są wzniesione i tworzą ozdobną koronę, natomiast trzy zewnętrzne - są odgięte w dół. Irysy - w zależności od gatunku - kwitną wiosną albo latem.
Przypominają kosę, nawiązują do bogini
"Polska nazwa "kosaciec" jest związana z kształtem liści u rodzaju: wąskich, długich, sztywnych i lekko wygiętych - przypominających kosę. Łacińska nazwa "Iris" związana jest z grecką boginią Iris (zwaną także Irys, Irydą oraz Taumatydą). Iris potrafiła rozwijać tęczę - łuk siedmiobarwny, która łączyła niebo z ziemią, a bogów z ludźmi. To nawiązanie do bogatych w barwy kwiatów tego rodzaju" - opisuje dr hab. inż. Marta Monder na facebookowym profilu Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie.
Kosaćce uprawia się od tysięcy lat. Irys uważany jest za symbol nadziei, mądrości i odwagi. W symbolice mariologicznej irys między innymi - ze względu na kształt liści, które przypominają miecze lub sztylety - jest kojarzony z mieczami boleści przenikającymi serce Maryi. W symbolice średniowiecznej irys był także symbolem wcielenia i męki Chrystusa.
Iris croatica, gatunek endemiczny, który występuje tylko w Chorwacji, jest narodowym kwiatem tego kraju. Irys to również oficjalny symbol stanu Tennessee.
Dobre miejsce dla irysów? W pełnym słońcu!
W Ameryce Północnej znane są 34 gatunki irysów, w Chinach ok. 60, a w Europie 31. W Polsce naturalnie występują cztery gatunki: kosaciec bezlistny, kosaciec żółty, kosaciec syberyjski i kosaciec trawolistny. Ten ostatni ma małe, jasnofioletowe, ukryte między liśćmi kwiaty, które pachną... dojrzałymi śliwkami.
Jakie miejsce wybrać dla irysów w swoim ogrodzie? Kosaćce najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych, a przy tym osłoniętych od wiatru, zacisznych. Mogą również rosnąć w półcieniu, jednak wtedy ich kwitnienie będzie mniej obfite.
Preferują glebę żyzną, przepuszczalną, o odczynie obojętnym do lekko kwaśnego, umiarkowanie wilgotną, ale nie mokrą. Do nawożenia irysów stosuje się kompost i biohumus, należy natomiast unikać obornika oraz nawozów mineralnych bogatych w azot. Jak tłumaczą specjaliści, zbyt duże dawki azotu sprzyjają rozwojowi chorób grzybowych u tych roślin. Nawożenie dobrze jest przeprowadzić wczesną wiosną i po kwitnieniu.
Kiedy i jak sadzimy kosaćce?
Irysy kłączowe sadzi się od połowy sierpnia do połowy września. Chodzi o to, by zdążyły się dobrze ukorzenić przed zimą. Kłącza układa się poziomo i płytko, lekko przysypuje warstwą podłoża. Fachowcy doradzają: ich górna część powinna lekko wystawać ponad powierzchnię gleby, co zapobiegnie gniciu. Młode sadzonki sadzi się w odstępach około 30-40 centymetrów.
Z kolei irysy cebulowe należy sadzić jesienią - od drugiej dekady września do końca października. Cebule sadzi się głębiej niż kłącza, zwykle na głębokości około 10 centymetrów. Po posadzeniu dobrze jest lekko podlać rośliny. Zalecana odległość między cebulkami to 20-25 centymetrów.
Mrozoodporne? To zależy
Odporność kosaćców na mrozy zależy od ich odmiany. Irysy kłączowe - jak irysy bródkowe czy syberyjskie - są bardzo odporne na niskie temperatury. Mogą zimować w gruncie bez dodatkowej ochrony i wytrzymają mrozy nawet do minus 30 stopni Celsjusza.
Natomiast irysy cebulowe - jak irys holenderski, irys Danforda, irys bucharski - są bardziej wrażliwe na zimno, mogą przemarzać, dlatego na zimę wymagają okrycia warstwą ściółki, liści czy agrowłókniny. Oprócz wrażliwych odmian irysów również młode rośliny warto zabezpieczyć ściółką, korą lub stroiszem przed zimą.
Kiedy przycinać irysy
Kwitnienie irysów trwa od półtora do dwóch tygodni. Specjaliści zalecają, by zwiędłe kwiatostany usuwać na bieżąco. Nasze kosaćce nie tylko będą się dzięki temu lepiej prezentować - usuwanie zwiędłych kwiatów pomaga również zapobiegać rozwojowi chorób grzybowych.
Po zakończeniu fazy kwitnienia powinniśmy wyciąć całe pędy kwiatostanowe przy samej ziemi. Natomiast liście przycina się co roku na zimę. Najlepiej po pierwszych przymrozkach, gdy liście zaczynają brązowieć i usychać. Wszystkie liście przycinamy do wysokości około 15 cm nad ziemią.
