Knut Wielki. Legendarny Wiking, który podbił Anglię

Knut musiał bez przerwy usuwać potencjalnych rywali, a jednocześnie nie mógł odpychać od siebie ludzi, od których był zależny. Po dziesiątkach lat wojen i zdrad, walk i kolejnych rozgrywek środowisko polityczne wrzało od konfliktów i rozgoryczenia.

Knut dużo podróżował między Londynem a Winchesterem, największym miastem w Wesseksie i dawnym ośrodkiem władzy dynastii, którą pokonał. Zbudował tam wokół siebie środowisko zdolnych i lojalnych doradców, zarówno Anglosasów, jak i Duńczyków.

W Winchesterze znaleziono nagrobki ze skandynawskimi inskrypcjami runicznymi oraz kunsztownie wykonane przedmioty z motywami ze skandynawskiego eposu heroicznego o Sigurdzie Zabójcy Fafnira, które musiały należeć do ludzi z kręgu Knuta. Tak jak jego anglosascy poprzednicy Knut władał poprzez regularne spotkania z arystokracją, biskupami i innymi wpływowymi ludźmi z angielskich krain.

Aby móc rządzić skutecznie i zachować władzę, musiał poprawić swoje relacje z rozgoryczonymi anglosaskimi możnowładcami, których pokonał, a jednocześnie ułagodzić tych, którzy zdradzili Æthelreda, spodziewając się od duńskiego króla lepszych warunków. Do tego dochodzili skandynawscy wojownicy i ludzie w ich służbie, którzy walczyli za Knuta i oczekiwali nagrody za swoje starania.

Knut Wielki rozdawał ziemie i majątki w całym państwie. Ludzie, którzy z pewnością przybyli z nim z Danii, pojawiają się w latach po inwazji w angielskich dokumentach jako właściciele ziemscy i uczestnicy narad Knuta. Noszą imiona Agemund, Bovi, Urk, Hastin, Toga, Healden, Thurstan, Thrumm, Kartoca, Thurgod, Ulf, Theustul, Eusten.

Pojawia się też dwóch mężczyzn o imieniu Tokig, jeden z nich był księdzem, a drugi wojownikiem. Poza wprowadzeniem arystokratycznego tytułu earla w angielskich dokumentach pojawia się oficjalny tytuł huscarl – skandynawskie określenie członków królewskiej drużyny.

Knuta otaczali zdolni doradcy, uzyskał dużą pomoc w zdobyciu Anglii, ale nie ulega wątpliwości, że sam był uzdolniony politycznie. Nie popełniał błędów w skomplikowanym zadaniu skonsolidowania zdobytych ziem wielkiego angielskiego państwa, lecz stopniowo umacniał swoją pozycję wszelkimi środkami, jakie posiadał europejski król. Zlecane przez niego zabójstwa polityczne, znikanie potencjalnych rywali i ludzi, którym nie mógł ufać, nie wymykały się spod kontroli.

Dla większości mieszkańców Anglii ostateczne zwycięstwo Knuta Wielkiego zapoczątkowało długi okres wytęsknionego pokoju. Aby uspokoić wymęczonych wojną poddanych po dziesięcioleciach palenia i plądrowania, Knut ogłosił nowe prawa, które zabezpieczały majątek przed konfiskatą i przygodnymi nadużyciami oraz dawały ludziom możliwość wnoszenia skarg na wyrządzone im krzywdy do królewskich przedstawicieli.

Æthelred, rywal Knuta Wielkiego, konfiskował kościelne dobra, aby zapłacić daninę Duńczykom i opłacić przywódców w swoim poddawanym coraz silniejszym naciskom państwie, Knut natomiast rozdawał ziemię i pieniądze kościołom i klasztorom i przeciągał biskupów na swoją stronę. Wydaje się, że dużą rolę w tej polityce odgrywała królowa Emma, żona Knuta, przyjaciółka Kościoła i zapalona zbieraczka relikwii świętych.

Knut pojednał się z Wulfstanem, niepokornym arcybiskupem Yorku, który kiedyś w ostrych słowach potępił anglosaskich arystokratów za zdradę Æthelreda i który interpretował wojnę Duńczyków z Anglią jako karę Bożą za grzechy Anglosasów. Wulfstan najprawdopodobniej odegrał kluczową rolę w pierwszych latach rządów Knuta i pomógł młodemu królowi sformułować nowe prawa.

Podczas wielkiego zgromadzenia w Oksfordzie w roku 1018 Knut przemówił do ludu i zaprezentował się jako król kontynuujący politykę pokoju i porządku, jakie panowały pod rządami ojca Æthelreda, Edgara Spokojnego. Podczas ceremonii przysięgi ludzie przyrzekali, że będą przestrzegać praw tego, co jawiło się jako złota era anglosaskiego królestwa. Knut zebrał dawnych zwolenników Æthelreda i Edmunda Żelaznobokiego i kazał im oświadczyć, że żaden z potomków Æthelreda nie ma prawa do tronu, w zamian za zapewnienie, że pod jego rządami utrzymają swoją pozycję.

Pięć lat później nakazał przeniesienie relikwii Ælfheaha, arcybiskupa Canterbury, zabitego przez wikingów Torkela podczas świętowania zwycięstwa w 1012 roku, z Londynu do Canterbury, by włączyć jego kult w aparat władzy królewskiej.

Do roku 1018 władza Knuta się ustabilizowała. W tamtym roku zorganizowano w angielskim królestwie pobór podatków w niespotykanym dotąd wymiarze. Ze wszystkich stron państwa zebrano zawrotną sumę 82 500 funtów srebra, więcej niż cała danina wypłacona plądrującym duńskim armiom przez poprzednie dziesięciolecia wojny. Nic nie może dogłębniej zaświadczyć o władzy Knuta i bogactwie państwa, którego był królem.

Zbiórkę pieniędzy planowano od dawna, a zebrane środki zostały rozdzielone wśród lojalnych stronników Knuta, Duńczyków i Anglosasów, którzy pomogli mu zdobyć kraj. Potem król rozwiązał swoją wielką flotę wojenną, od zwycięstwa przycumowaną koło Londynu, więc nie stanowiła już ona zagrożenia dla ludności Anglii. Pozostało tylko czterdzieści łodzi.

W tym samym czasie z Danii nadeszła wiadomość, że brat Knuta Harald, drugi syn Swena Widłobrodego, nie żyje. Młody Harald rządził spokojną Danią, podczas gdy Knut zdobywał Anglię. Po śmierci brata nie miał już żadnego rywala spośród rodzeństwa, jedynie siostrę Estrid w Normandii.

Jesienią 1019 roku Knut zostawił w Anglii Torkela Wysokiego jako swojego regenta i popłynął do Danii. Nie przemierzył morza na czele floty przygotowanej do inwazji, lecz tylko z dziewięcioma łodziami. Na miejscu odbył spotkania z duńskimi możnymi z czasu wcześniejszych rządów brata i ojca. Pokłonili się mu.

Zimą 1020 roku Knut został wybrany na króla na duńskim tingu. Tak samo jak w Anglii obsadził kluczowe pozycje w różnych częściach Danii lojalnymi stronnikami. Mianował uczonych anglosaskich duchownych biskupami i rozlokował ich w duńskich miastach. Miał niewiele ponad dwadzieścia lat, a jeszcze nie osiągnął pełni swej władzy.

Więcej o panowaniu Knuta Wielkiego można przeczytać w książce Tore Skeie Era Wilka. Wikingowie, Anglosasi i imperium Morza Północnego (Wydawnictwo Rebis, Poznań 2025).