Kobieta, która wyprzedziła epokę. Jej wynalazki ratują życie

Mária Telkes przyszła na świat 12 grudnia 1900 roku w Budapeszcie. Już jako dziecko fascynowały ją nauki ścisłe, a rodzina wspierała jej zainteresowania.

W 1920 roku ukończyła studia na Uniwersytecie w Budapeszcie, zdobywając tytuł doktora chemii fizycznej. W czasach, gdy kobiety rzadko pojawiały się w laboratoriach, Telkes wyróżniała się nie tylko wiedzą, ale i determinacją.

Po ukończeniu studiów wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, gdzie rozpoczęła pracę w laboratorium biofizycznym na Uniwersytecie w Cleveland. Tam zetknęła się z badaniami nad energią słoneczną i zaczęła rozwijać własne koncepcje wykorzystania słońca jako praktycznego źródła ciepła.

W 1948 roku Telkes wspólnie z architektką Eleanor Raymond zrealizowała projekt, który przeszedł do historii jako Dover Sun House. Budynek powstał w stanie Massachusetts i był pierwszym domem mieszkalnym ogrzewanym wyłącznie energią słoneczną.

Kluczowym elementem systemu była sól Glaubera (siarczan sodu), która służyła jako materiał akumulujący ciepło. Gdy promienie słoneczne ogrzewały dom, sól topiła się, magazynując energię, a w chłodne dni oddawała ją do wnętrza budynku.

Projekt Telkes i Raymond wyprzedzał epokę. W czasach, gdy większość Amerykanów polegała na węglu i ropie, dom w Dover pokazał, że można żyć wygodnie, nie będąc uzależnionym od dostawców paliw. System działał przez kilka sezonów zimowych, a jego sukces odbił się szerokim echem w prasie naukowej i codziennej.

Telkes nie ograniczała się do projektów dla zamożnych rodzin z Nowej Anglii. Jej ambicją było stworzenie rozwiązań, które poprawią życie kobiet na całym świecie.

W latach 50. XX wieku skonstruowała pierwszy praktyczny piekarnik słoneczny, który pozwalał gotować posiłki bez użycia drewna, węgla czy gazu. Urządzenie trafiło do krajów rozwijających się, gdzie kobiety spędzały wiele godzin na zbieraniu opału i gotowaniu w dymie.

Kolejnym przełomem był system odsalania wody zasilany energią słoneczną. Opracowany przez Telkes proces destylacji pozwalał uzyskać czystą wodę z wody morskiej, co miało ogromne znaczenie dla społeczności zamieszkujących tereny o ograniczonym dostępie do słodkiej wody.

Jej wynalazki ratowały życie rozbitków podczas II wojny światowej, kiedy to armia amerykańska wykorzystywała jej przenośne destylatory na tratwach ratunkowych.

Mária Telkes przez całe życie zgłosiła ponad 20 patentów związanych z technologiami solarnymi. Była autorką licznych publikacji naukowych i uczestniczką międzynarodowych konferencji. W 1952 roku otrzymała prestiżową nagrodę "Society of Women Engineers Achievement Award", a media ochrzciły ją mianem "Królowej Słońca".

Jej praca nie ograniczała się do laboratoriów i sal wykładowych. Telkes prowadziła wykłady dla kobiet, zachęcając je do eksperymentowania z nowymi technologiami i samodzielności energetycznej. Uważała, że dostęp do taniej i czystej energii jest kluczem do emancypacji kobiet, zwłaszcza w społeczeństwach, gdzie tradycyjne role ograniczały ich możliwości.

Mária Telkes zmarła w 1995 roku, pozostawiając po sobie nie tylko wynalazki, ale i filozofię patrzenia na świat przez pryzmat możliwości, nie ograniczeń. Jej projekty stały się inspiracją dla kolejnych pokoleń inżynierów i architektów.