Kobieta z torebką. Zdjęcie, które stało się legendarne

Växjö, 13 kwietnia 1985

Wiosenny dzień 13 kwietnia 1985 roku w Växjö, niewielkim szwedzkim miasteczku, przeszedł do historii dzięki jednemu niezwykłemu zdjęciu. Tego dnia Nordiska rikspartiet, szwedzka partia neonazistowska, otrzymała zgodę policji na przeprowadzenie marszu przez centrum miasta. Godzinę wcześniej lewicowe ugrupowania zorganizowały kontrdemonstrację, ale po jej oficjalnym zakończeniu część mieszkańców postanowiła zostać na Stortorget, czekając na przybycie skrajnej prawicy.

Gdy uzbrojeni w transparenty skinheadzi wmaszerowali na główny plac miasta, w ich stronę ruszyła niewielka kobieta z torebką w ręku. Bez wahania podbiegła do jednego z neonazistów i uderzyła go swoją torbą. Ten moment uchwycił na kliszy fotoreporter Hans Runesson, tworząc jeden z najbardziej ikonicznych obrazów lat osiemdziesiątych.

Gest kobiety wywołał efekt domina. W mgnieniu oka kilkadziesiąt osób ruszyło za neonazistami, wykrzykując obelgi i zmuszając ich do odwrotu. To, co miało być spokojnym marszem skrajnej prawicy, zamieniło się w chaotyczną ucieczkę przed rozwścieczonymi mieszkańcami Växjö.

Zdjęcie natychmiast trafiło na pierwszą stronę "Dagens Nyheter", głównego szwedzkiego dziennika, a wkrótce obiegło cały świat. Międzynarodowa prasa, szczególnie brytyjska, chętnie publikowała ten dramatyczny obraz. Jury konkursu fotograficznego uznało je za "Zdjęcie roku 1985", a później za "Jedno ze zdjęć stulecia".

Danuta Danielsson: odkrywanie tożsamości bohaterki

Przez lata tożsamość "kobiety z torebką" pozostawała zagadką. Dopiero na początku XXI wieku media zaczęły odkrywać prawdę o tej niezwykłej postaci. Okazało się, że była nią Danuta Danielsson, z domu Seń, Polka żydowskiego pochodzenia urodzona 18 marca 1947 roku w Gorzowie Wielkopolskim.

Danuta przyjechała do Szwecji na początku lat osiemdziesiątych, gdy poznała swojego przyszłego męża, dziennikarza Björna Danielssona, na festiwalu muzycznym w Polsce. Jej rodzinna historia była naznaczona traumami II wojny światowej. Matka Danuty przeszła przez piekło niemieckiego obozu koncentracyjnego, co dla córki stało się motorem do walki z wszelkimi przejawami uprzedzeń rasowych i nacjonalizmu.

Historia rodzinna Danuty nadała jej gestowi w Växjö szczególne znaczenie. Nie była to spontaniczna reakcja przypadkowej przechodniej, lecz akt kobiety, której rodzina doświadczyła na własnej skórze konsekwencji nazistowskiej ideologii.

Danuta konsekwentnie unikała rozgłosu i nigdy nie udzieliła wywiadu na temat swojego słynnego gestu. Zachowywała się jak osoba, która nie chce być bohaterką, lecz po prostu zrobiła to, co uważała za słuszne. Ta postawa jeszcze bardziej pogłębiła mit wokół jej osoby.

Tragiczny epilog i narodziny legendy

Historia Danuty Danielsson zakończyła się tragicznie. W 1988 roku, zaledwie trzy lata po słynnym incydencie, popełniła samobójstwo, skacząc z wieży ciśnień w Växjö. Przyczyny tej desperackiej decyzji pozostają nieznane, ale jej śmierć tylko pogłębiła tajemniczość postaci "kobiety z torebką".

Po śmierci Danuty jej historia powoli znikała z pamięci publicznej, ustępując miejsca mitowi samej fotografii. Przez lata większość ludzi znała zdjęcie, ale nie wiedziała, kim była jego bohaterka. "Kobieta z torebką" stała się uniwersalnym symbolem odwagi i sprzeciwu, niezależnie od konkretnej osoby, która go ucieleśniła.

Fotografia "Kobiety z torebką" przez dziesięciolecia inspirowała artystów, pisarzy i działaczy antyfaszystowskich na całym świecie. Stała się jednym z najważniejszych symboli walki z neonazizmem i wszelkimi przejawami nienawiści rasowej. W 2014 roku pojawiły się pierwsze projekty upamiętnienia tego gestu w formie pomnika, ale pełna realizacja zajęła kolejne lata.

W 2018 roku w Växjö ostatecznie stanął pomnik "Kobiety z torebką" autorstwa Susanny Arwin. Artystka wybrała minimalistyczną formę, która nawiązuje do siły gestu, a nie do konkretnej osoby. Ta decyzja była zamierzona, pomnik miał upamiętniać ideę sprzeciwu wobec nienawiści, nie konkretną bohaterkę.