Kujawsko-Pomorskie: Popegeerowskie osiedla. Te puste bloki i opuszczone domy - to "wioski widma" w miniaturze

Popegeerowskie osiedla do dziś łatwo można rozpoznać. W Kujawsko-Pomorskiem także znajdziemy ślady tej historii. To małe osiedla z blokami, które kiedyś tętniły życiem, a dziś w dużej mierze stoją puste. Popegeerowskie osiedla można nazwać wioskami-widmami w miniaturze. Choć nie zostały całkowicie opuszczone, to noszą wyraźne ślady dawnej świetności i upadku.

Niskie bloki z wielkiej płyty na wsi? Od razu wiadomo, że w pobliżu był PGR. Popegeerowskie osiedla do dziś łatwo można rozpoznać. Kiedyś tętniły życiem, a dziś w dużej mierze stoją puste. W Kujawsko-Pomorskiem także znajdziemy ślady tej historii. Można je określi jako wioski-widma w miniaturze.

Źródło zdjęć: © Polska Press Grupa | archiwum Polska Press

Magdalena Walczak-Grudzka

24 września 2025, 14:00

Powiat grudziądzki - opuszczone bloki przy dawnym PGR — [1/4] Kłódka w powiecie grudziądzkim to jedno z miejsc, gdzie transformacja ustrojowa odcisnęła swoje piętno szczególnie wyraźnie. W latach 70. i 80. powstało tu osiedle bloków dla pracowników PGR. Każde mieszkanie było wówczas marzeniem - centralne ogrzewanie, bieżąca woda, bliskość pracy. Dziś część z tych budynków stoi pusta. Wybite szyby, odrapane elewacje i zarośnięte podwórka przypominają o czasie, gdy PGR-y dawały ludziom stabilność. To obraz zaniedbania, ale i fragment żywej historii regionu. Źródło zdjęć: Polska Press Grupa | Jakub Pikulik

Żelechin - blok, który stał się pomnikiem PRL — [1/4] Kłódka w powiecie grudziądzkim to jedno z miejsc, gdzie transformacja ustrojowa odcisnęła swoje piętno szczególnie wyraźnie. W latach 70. i 80. powstało tu osiedle bloków dla pracowników PGR. Każde mieszkanie było wówczas marzeniem - centralne ogrzewanie, bieżąca woda, bliskość pracy. Dziś część z tych budynków stoi pusta. Wybite szyby, odrapane elewacje i zarośnięte podwórka przypominają o czasie, gdy PGR-y dawały ludziom stabilność. To obraz zaniedbania, ale i fragment żywej historii regionu. Źródło zdjęć: Polska Press Grupa | Jakub Pikulik

W wielu częściach Polski, zwłaszcza na północy i zachodzie, są miejsca, gdzie po upadku PGR-ów ludzie się wyprowadzili, a całe bloki stoją dziś puste. Chociaż województwo kujawsko-pomorskie nie jest powszechnie znane z "miast widm", również tu znajdziemy miejsca, które dawno przestały istnieć lub zostały zapomniane.

Dokładnie 19 października 1991 roku Sejm uchwalił ustawę o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Za sprawą tego dokumentu zlikwidowano państwowe gospodarstwa rolne, a wraz z nimi miejsce pracy tysięcy ludzi. Dla tysięcy pracowników, często bez kwalifikacji i przywiązanych do osiedla na terenie PGR-u oznaczało to katastrofę. Życiową i finansową.

W Kujawsko-Pomorskiem można znaleźć ślady po dawnych PGR-ach, choć zwykle nie są to już całe "miasteczka-widma" jak na Pomorzu Zachodnim czy Warmii, ale raczej małe osiedla bloków lub pojedyncze budynki, które zostały po dawnych Państwowych Gospodarstwach Rolnych.

Co zostało po PGR-ach?

Państwowe Gospodarstwa Rolne, czyli PGR powołano do życia w 1949 roku. Powstały na bazie majątków ziemskich i majątków odebranych właścicielom niemieckim. Miały być chlubą rolnictwa w Polsce Ludowej, ściągano do nich pracowników z całej Polski.

Przy PGR-ach powstały zaplecza socjalne w postaci stołówek pracowniczych, świetlic i klubów, a także żłobków i przedszkoli czy przychodni lekarskich. W 1990 roku Państwowe Gospodarstwa Rolne zatrudniały ok. 400 tys. osób. Organizowano wczasy dla pracowników i ich rodzin, kolonie letnie i obozy sportowe. Zapewniono im pracę i zorganizowano całe życie.

Gdy 19 października 1991 roku przyjęto ustawę o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, życie setek rodzin załamało się. W miejscowościach popegeerowskich stopa bezrobocia na początku lat 90. XX w. wynosiła ponad 90 proc.

Dziś dawne osiedla popegeerowskie to smutne świadectwa minionej epoki - zniszczone bloki, puste mieszkania i zapomniane miejsca, które można nazwać polskimi wioskami-widmami. To miejsca zatrzymane w czasie. Nie zniknęły całkowicie, ale widać w nich ślady upadku - pustostany, ruiny, a czasem zupełne wyludnienie.

Wioski-widma w Kujawsko-Pomorskiem, czyli opuszczone osiedla PGR

Niskie bloki z wielkiej płyty na wsi? Od razu wiadomo, że w pobliżu był PGR. Niektóre osiedla popegeerowskie funkcjonują do dziś, ale widać w nich zaniedbania i brak inwestycji. Wciąż żyją w nich ludzie, którzy pamiętają pracę w PGR-ach.

W wielu miejscach część lokali przejęły gminy. Sprzedano je lokatorom, jednak wiele mieszkań opustoszała. Budynki gospodarcze (obora, magazyny) często niszczeją bez użytkowania.

W Kujawsko-Pomorskiem również są ślady po dawnych PGR-ach. To między innymi:

Kłódka (pow. grudziądzki) - niewielkie osiedle po PGR-ze, z blokami z wielkiej płyty, część z nich opuszczona i niszczejąca.
Żelechlin (pow. inowrocławski) - wioska z charakterystycznym blokiem popegeerowskim, dziś w dużej części niezamieszkałym.
osiedla w gminie Śliwice (pow. tucholski) - po PGR-ach pozostały bloki i budynki gospodarcze; część z nich stoi pusta, inne są jeszcze zamieszkiwane, ale w złym stanie technicznym.
okolice Wąbrzeźna i Golubia-Dobrzynia - niewielkie osiedla pracownicze z lat 70. i 80., obecnie częściowo wyludnione.
Ciechocin (pow. golubsko-dobrzyński) - do dziś można tu zobaczyć zabudowania PGR, w tym dawne bloki mieszkalne, w dużej mierze puste.