Masz za mało witaminy D? Sprawdź, jak potwierdzić niedobór i jak prawidłowo ją suplementować

Witamina D należy do składników odżywczych, których brakuje większości Polaków. Jej niski poziom we krwi, czyli poniżej 30 ng/ml, ma 9 na 10 zdrowych osób dorosłych. Wynika to ze zbyt małej ekspozycji skóry na promienie słoneczne, których składowa UVB może zapewniać nawet 80-100 procent dawek wymaganych dla zdrowia. Dostateczne ilości z syntezy skórnej można zapewnić sobie tylko w godzinach 10-15 od maja do września pod warunkiem, że odkrywa się min. 18 proc. powierzchni ciała i nie stosuje kosmetyków z filtrem UV.
Drugim czynnikiem przyczyniającym się do powszechnych niedoborów wit. D w Polsce jest niskie spożycie źródeł pokarmowych wit. D - tłustych ryb (nie tylko morskich, bo także węgorza), oraz dobrej jakości pełnotłustego nabiału czy wątroby zwierzęcej.

Zobacz też: Witamina D nie tylko na odporność. Opóźni pierwsze objawy stwardnienia rozsianego i zwalczy objawy zespołu jelita drażliwego

Na niski poziom witaminy D3 w organizmie wpływają też m.in. z przyjmowanie leków (m.in. sterydowych, antywirusowych, immunosupresyjnych) oraz choroby: jelit, wątroby i nerek, a także metaboliczne, jak cukrzyca typu 2, zaburzenia trawienia i wchłaniania, schorzenia autoimmunologiczne czy endokrynologiczne.
W przypadku niedostatecznego zaopatrzenia organizmu w wit. D i występowania opisanych wyżej czynników, a także przy osłabienia kości, starszego wieku czy otyłości wskazana jest kontrola stężenia tego składnika za pomocą badania krwi.

Niedobór wit. D3 według nowych badań sprzyja rozwojowi demencji, a także zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci nawet o 25 procent. Zwiększa też zagrożenie rakiem i chorobami z autoagresji.

Zobacz też: 5 korzyści z suplementacji witaminy D dla zdrowia serca. Taka dawka witaminy D obniża ciśnienie krwi, poziom glukozy i cholesterolu
Niedobór witaminy D powoduje niedostateczną mineralizację kości i rozwój ich krzywicy u dzieci i dorosłych, przy czym w tym drugim przypadku jest nią osteomalacja nazywana też rozmiękaniem kości.
Zobacz też: Witamina D zmniejsza ryzyko zachorowania na raka. Ten powszechny nowotwór atakuje coraz częściej
Konsekwencje zdrowotne niskiego poziomu witaminy D3 to rozwój osteopenii i osteoporozy, zwiększenie ryzyka złamań i zwyrodnień w układzie kostnym, zaburzeń nerwowych i mięśniowych. Objawy to bóle kostne zwłaszcza nóg i złamania kości długich nawet bez urazu, a także bóle mięśni, obniżenie odporności i częste zakażenia, osłabienie, brak apetytu, przewlekłe biegunki, zaburzenia snu.

Czytaj też: Od ciebie zależy czy twoje dziecko będzie miało mocne kości. Witamina D w ciąży zwiększa gęstość kości u dziecka
Dowiedz się więcej na temat skutków niedostatku witaminy D z artykułu: Niedobór witaminy D w organizmie.

Niedobór witaminy D3 w organizmie można wykryć w badaniu poziomu 25(OH)D w osoczu krwi. Pod tą nazwą kryje się metabolit wit. D - 25-hydroksy witamina D, inaczej kalcydiol.

Warto jednak wiedzieć, że we krwi można oznaczać także najbardziej aktywny i nietrwały 1,25-hydrokscholekalcyferol, czyli kalcytriol o wzorze 1,25(OH)2D. Jego stężenie bada się ponadto wraz z kalcydiolem w teście 25(OH)D total.

Do badania należy przystąpić z rana na czczo, przy czym minimalnie na 10 dni przed pobraniem krwi należy przerwać przyjmowanie suplementów diety z witaminą D.
Zobacz też: Kiedy badanie witaminy D jest refundowane? Musisz spełnić te warunki
Wynik badania witaminy D jest dostępny po jednym do trzech dni. Należy skonsultować go z lekarzem, zwłaszcza, że laboratoria stosują różne kryteria do jego opisu.

Wyniki badania poziomu witaminy D w formie metabolitu 25(OH) są podawane w nanogramach na mililitr osocza krwi.
Przy interpretacji tych wyników stosuje się następujące normy:

• niedobór witaminy D - poniżej 20 ng/ml,
  
• niski poziom wit. D - 20-30 ng/ml,
  
• prawidłowy poziom - 30-50 ng/ml,
  
• podwyższony poziom - 50-100 ng/ml,
  
• potencjalnie toksyczny poziom - 100-150 ng/ml.
  

Zbyt wysokie stężenie wit. D jest zwykle skutkiem przedawkowania suplementów diety lub leków z tym składnikiem, również w długim terminie. Skutkiem jest wysoki poziom wapnia w osoczu krwi (hiperkalcemia) i wydalanym moczu (hiperkalcyuria), co zaburza pracę układu krwionośnego, nerwowego i moczowego. Poziom wyższy od podanego oznacza wartość toksyczną.
Przeczytaj więcej na temat skutków nadmiernej suplementacji wit. D 3 w artykule: Przedawkowanie witaminy D jest możliwe, a skutki zagrażają zdrowiu! Jak rozpoznać objawy nadmiaru wit. D i jakie powinno być jej dawkowanie?

Lekarz POZ nie ma uprawnień, by wystawić skierowanie na badanie poziomu witaminy D3 we krwi, co wynika z powszechności niedoborów w społeczeństwie. U niektórych osób refundacja jest jednak możliwa. Oznaczenie 25(OH)D na koszt NFZ zlecić może lekarz specjalista w poradni endokrynologicznej albo poradni zaburzeń metabolicznych, w której bada się zaburzenia gospodarki kostnej.

Cena badania poziomu witaminy D bez refundacji wynosi zwykle 80-160 zł. Taki koszt wyznaczenia stężenia 25(OH)D w surowicy krwi dotyczy zwłaszcza sieci laboratoriów i szpitali. Za test na wit. D w innych miejscach może być jednak konieczny wydatek rzędu nawet 330 zł.

Braki witaminy D nie są łatwe do szybkiego uzupełnienia za pomocą zmian w stylu życia, dlatego zalecana jest suplementacja diety tym składnikiem. Eksperci zaznaczają, że w zalecanych dawkach wit. D jest bezpieczna do stosowania każdego dnia, przez całe życie.

Polecaną formą tego składnika jest witamina D3 - cholekalcyferol, która w przypadku żywności występuje tylko w produktach odzwierzęcych. Drugą formą jest wit. D2 - ergokalcyferol. Jest obecny w drożdżach, grzybach i produktach fermentowanych, jednak z badań wynika, że gorzej niż D3 uzupełnia poziom witaminy we krwi i nie ma takiego działania wspierającego odporność.
Profilaktyczna dawka witaminy D dla osób dorosłych wynosi 800-1000 IU/dobę (gdzie IU to jednostki międzynarodowe - j.m.). Natomiast dawka lecznicza to 5000-7000 IU/d (nawet do 10 000), przy czym warto nie przekraczać ilości 50 000 IU/tydzień.
W przypadku zażywania leczniczych dawek witaminy D3 jej optymalne stężenie we krwi rzędu 30-50 ng/ml można osiągnąć w ciągu 1-3 miesięcy. Na koniec każdej kuracji należy powtórzyć badanie poziomu tego składnika.

Witamina D3 w dawkach do 4000 j.m. jest dostępna w formie suplementów diety, które podlegają regulacjom dotyczącym żywności. Wyższe dawki wit. D3 występują już w wyrobach medycznych, które są regulowane przez prawo farmaceutyczne. Leki wydawane są na receptę i mogą zawierać nawet 30 000 j.m. w dawce. Powinny być stosowane tylko pod ścisłą kontrolą lekarza.

Graniczna dawka 4 tys. j.m. wynika z badań, w których stosowana długoterminowo porcja 3,8 tys. j.m. była najniższą dawką, która mogła przyczyniać się do podwyższenia ryzyko rozwoju hiperkalcemii u niewielkiego odsetka zdrowych osób dorosłych.

Źródło: Leczenie niedoboru witaminy D w gabinecie lekarza POZ Termedia