Młodzi chcą zmieniać wieś. Mają energię, ale brakuje im narzędzi

Młodzi rolnicy odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego i zrównoważonego rozwoju wsi. Jednakże, mimo ich potencjału, młodzi ludzie rzadko decydują się na kontynuowanie rodzinnych gospodarstw lub rozpoczynanie własnej działalności w sektorze rolnym. Przyczyny tego zjawiska są złożone i wynikają z systemowych barier oraz konkretnych wyzwań.

Rudolfs Pulkstenis, wiceprzewodniczący Europejskiej Rady Młodych Rolników (CEJA), podkreśla, że:

Wyzwania dla młodych rolników nie zmieniły się od dekad. Najważniejsze problemy dotykające młodych rolników to dostęp do ziemi, dostęp do inwestycji i dostęp do kapitału. Istotną barierą jest również ograniczony dostęp do nowoczesnej wiedzy i praktycznych umiejętności. W ostatnich latach wzrosła konkurencja, a my jako młodzi rolnicy nie mamy dobrej pozycji negocjacyjnej. Trudno zakupić nową ziemię, trudno też o alternatywne finansowanie.

Ketrin Kastehein, członkini zarządu Group 4 (Eastern Europe), przedstawicielka Rural Youth Europe, dodaje:

Mierzymy się z takimi samymi problemami jak inne kraje europejskie, są to: edukacja, przenoszenie się młodych ludzi do miast czy brak poczucia przynależności. Problemem jest też głos młodych, który nie jest brany pod uwagę.

Młodzi ludzie na obszarach wiejskich coraz częściej stają się inicjatorami pozytywnych zmian. Działają w organizacjach młodzieżowych, kołach gospodyń, OSP, samorządach uczniowskich. Ich zaangażowanie to budowanie tożsamości lokalnej, rozwój obywatelski i uczenie się odpowiedzialności za wspólne dobro.

Piotr Styczeń, członek zarządu Youth Leader Community, zauważa:

Porównując liderów z obszarów wiejskich do tych z obszarów z dużych miast, nie widać różnic. Różnice sprowadzają się do możliwości jakie mają młodzi ludzie na wsi a jakie mają ci w miastach. Młodzi na wsiach muszą borykać się z problemem z komunikacją, problemem z dostępnością kultury, ale też doświadczają problemów lokalowych – trudniej o wynajęcie mieszkania na wsi – znalezienie pracy, czy możliwości edukacji.

Szymon Migoń, prezes Zarządu Krajowego Związku Młodzieży Wiejskiej, dodaje:

Praca społeczna może pomóc zaangażować się, nabyć nowe kompetencje, poznać nowych ludzi. Realizując lokalne inicjatywy, młodzi liderzy nie tylko uczą się działania na rzecz wspólnego dobra, ale także budują trwałe więzi z miejscem, z którego pochodzą – stają się częścią społeczności, którą współtworzą i wzmacniają.

Inwestowanie w edukację młodzieży, wspieranie ich aktywności i tworzenie realnych perspektyw rozwoju na wsi to nie tylko sposób na zatrzymanie odpływu ludności, ale przede wszystkim klucz do budowania bezpiecznego, samowystarczalnego i żywego obszaru wiejskiego.

Prof. dr hab. Karolina Pawlak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu podkreśla:

Młodzi rolnicy stoją przed wieloma wyzwaniami, natomiast rolą wszystkich uniwersytetów o profilu rolniczym, powinno być przygotowanie tych młodych ludzi do tego by tym wyzwaniom byli w stanie sprostać. Jeżeli uczelnie wyższe wyposażą młodych ludzi w aktualną wiedzę i w umiejętności stosowania tego co rozwój technologiczny nam oferuje, to spowoduje że odnajdą się oni w sektorze rolno-żywnościowym na obszarach wiejskich, na otwartej europejskiej przestrzeni gospodarczej i edukacyjnej.

Valentina-Mădălina Pintican z Uniwersytetu Luciana Blagi w Sybinie dodaje:

Rumunia to kraj w którym mamy największą w EU liczbę gospodarstw. Jednocześnie rumuńskie uczelnie borykają się ze specyficznymi problemami. Ze względu na słabą infrastrukturę, studenci muszą pokonywać bardzo duże odległości aby dostać się do szkoły. Często jest to powód, dla którego studenci rezygnują ze studiów lub bardzo rzadko pojawiają się na zajęciach. Również problemy finansowe młodych ludzi w Rumunii powodują odchodzenie od edukacji, nie mają lub mają ograniczony dostęp do nowych technologii, takich jak urządzenia cyfrowe, tak aby móc uczestniczyć w procesie edukacyjnym. Kolejną barierą jest słabo wykształcone pokolenie rodziców, dla których nie jest priorytetem posyłanie dzieci na studia i wspieranie ich na ścieżce rozwoju edukacyjnego. Aby przeciwdziałać tym zjawiskom, koncentrujemy się na budowaniu świadomości wśród rodziców, pokazując im, jak kluczową rolę odgrywa edukacja młodych ludzi dla ich przyszłości i rozwoju całej społeczności.

Wymiana pokoleniowa na obszarach wiejskich to jedno z kluczowych wyzwań, przed jakimi stoi dziś polskie rolnictwo i wiejska społeczność. Starzejące się gospodarstwa, migracja młodych do miast i brak następców w rolnictwie sprawiają, że pytanie „kto przejmie wieś?” staje się coraz bardziej palące.

Radosław Nienartowicz, przewodniczący Związku Zawodowego Centrum Narodowe Młodych Rolników, zauważa:

Temat młodych rolników przejmujących gospodarstwa jest tematem bardzo złożonym. Jeszcze kilka lat temu byliśmy liderem, jeżeli chodzi o prowadzenie gospodarstw przez młodych ludzi. Jednak ten trend się odwraca, zarówno w Polsce jak i w pozostałych krajach Europy.

Martina Codeluppi, przewodnicząca AGIA CIA (Stowarzyszenie Młodych Przedsiębiorców Rolnych, Włoska Konfederacja Rolników), dodaje:

We Włoszech pracujemy nad tym, aby młodzi rolnicy mieli dostęp do narzędzi, które ułatwią im rozpoczęcie działalności – przede wszystkim poprzez łatwiejszy dostęp do ziemi. Potrzebna jest również większa dostępność kredytów oraz ulgi podatkowe, tak aby wejście do sektora rolnictwa było realną i atrakcyjną opcją.

## Czy Głos Młodych Rolników w Unii jest Słyszany?

Europejska Rada Młodych Rolników (CEJA) działa aktywnie jako głos młodego pokolenia w debatach o Wspólnej Polityce Rolnej (WPR), zrównoważonym rozwoju, zielonym ładzie i innowacjach w rolnictwie.

Rudolfs Pulkstenis podkreśla:

Wypracowaliśmy system, który bardzo dobrze działa. Jest to system oddolny. Polega on na tym że wszystkie organizacje młodych rolników w danym kraju spotykają się raz w miesiącu z przedstawicielami CEJA, a potem pracujemy w oparciu o wyniki tych rozmów. Pracujemy nad opracowywaniem nowych polityk. Jest to proces długotrwały, czasem zajmuje on lata. Uważam, że nasz głos jest słyszany lecz często nie widzimy idących za tym głosem działań, które chcielibyśmy żeby zostały podjęte, czy to na poziomie krajowym czy już europejskim, w Brukseli. W ostatnich latach zauważyliśmy, że bardzo niewielki procent budżetu jest przeznaczany na inicjatywy i rozwój młodych rolników mimo tego, że ten nasz głos się słyszy. Więc tutaj chcielibyśmy żeby zaszła zmiana. Większy odsetek budżetu powinien być przeznaczony na odciążenie młodych od stresu, takiego codziennego stresu wynikającego z prowadzenia działalności ale również od stresu na tle finansowym.

W obliczu postępujących zmian klimatycznych, starzenia się społeczeństwa oraz globalnych napięć gospodarczych, młode pokolenie może wnosić świeże, innowacyjne podejście do rolnictwa – bardziej efektywne, ekologiczne i gotowe stawić czoła wyzwaniom przyszłości.

O roli młodzieży w kształtowaniu rozwoju obszarów wiejskich, znaczeniu wymiany pokoleniowej oraz sile głosu młodych w debacie unijnej Adam Nowak, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, rozmawiał z przedstawicielami różnych środowisk: Szymonem Migoniem – prezesem Zarządu Krajowego Związku Młodzieży Wiejskiej, Rudolfsem Pulkstenisem – wiceprzewodniczącym Europejskiej Rady Młodych Rolników (CEJA), Ketrin Kastehein – reprezentującą Group 4 (Eastern Europe) i Rural Youth Europe, Piotrem Styczniem z Youth Leader Community, prof. dr hab. Karoliną Pawlak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Valentiną-Mădălina Pintican z Uniwersytetu Luciana Blagi w Sybinie, Martiną Codeluppi – szefową włoskiego stowarzyszenia młodych rolników AGIA CIA w regionie Emilia-Romania, oraz Radosławem Nienartowiczem, przewodniczącym Związku Zawodowego Centrum Narodowe Młodych Rolników.