Nie mają wakacji, choć pracują w oświacie. Tak wygląda rzeczywistość nauczycieli przedszkola

Chociaż zwyczajowo przedszkola świętują początek i koniec roku szkolnego, tak naprawdę funkcjonują cały rok kalendarzowy. W przeciwieństwie do szkół nie ma więc automatycznego zakończenia zajęć w czerwcu i rozpoczęcia ich we wrześniu. Przedszkola są czynne również latem – z wyjątkiem okresów tzw. przerwy wakacyjnej, która trwa zazwyczaj 3–4 tygodnie i jest ustalana przez organ prowadzący (np. gminę) w porozumieniu z dyrektorem placówki.

Nauczyciele przedszkolni mają prawo do urlopu, ale nie do wakacji szkolnych. W polskim prawie wyróżnia się dwie podstawowe grupy nauczycieli pod względem wymiaru urlopu:

1. Nauczyciele zatrudnieni w placówkach feryjnych (czyli takich, w których występują ferie zimowe i wakacje letnie – np. szkoły) mają urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym przerwom w zajęciach dydaktycznych.
2. Nauczyciele zatrudnieni w placówkach nieferyjnych, takich jak przedszkola, mają prawo do urlopu na zasadach Kodeksu pracy – czyli (w zależności od zatrudnienia) do 35 godzin.

Zazwyczaj nauczyciele wykorzystują urlop wypoczynkowy w czasie, gdy przedszkole jest zamknięte, czyli właśnie podczas wspomnianej letniej przerwy w pracy przedszkola. Czasem część urlopu udzielana jest także w czasie ferii zimowych (jeśli przedszkole zawiesza wtedy działalność), ale to zależy od decyzji dyrektora i organizacji pracy w danej placówce.

Co istotne, w okresach wakacyjnych, gdy przedszkole funkcjonuje w ograniczonym zakresie (np. w formie dyżuru wakacyjnego), część nauczycieli nadal pracuje – a część korzysta z przysługującego im urlopu, według ustalonego harmonogramu.

W przedszkolach prywatnych (niepublicznych) sytuacja bywa bardziej zróżnicowana i zależy od regulaminów pracy i umów podpisanych z nauczycielami. Wiele placówek działa przez cały rok, oferując jedynie krótką przerwę wakacyjną. W takich przypadkach nauczyciel także korzysta z urlopu zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.

Paradoks polega na tym, że choć teoretycznie dysponują urlopem na zasadach Kodeksu pracy, w praktyce muszą dostosować się do rytmu placówki oświatowej. Przy tym, będąc pracownikami oświaty, nie funkcjonują tak, jak inni pracownicy oświatowi. Nauczyciel przedszkola nie pracuje z podziałem na semestry, nie przygotowuje się do egzaminów, nie ma ferii w lutym czy dni dyrektorskich. Zwykle pracuje przez cały rok, często w systemie zmianowym, z małymi dziećmi, wymagającymi ciągłej opieki i zaangażowania. Otrzymuje za to jednak krótszy urlop niż nauczyciel szkolny. I nie może go swobodnie planować.

– Przedszkole, w którym pracuję ma przerwę od połowy lipca, do połowy sierpnia. To jednocześnie czas urlopu całej kadry. Oznacza to, że wykorzystuję cztery tygodnie mojego urlopu w tym terminie czy chcę, czy nie chcę – mówi pani Martyna, nauczycielka wychowania przedszkolnego w Katowicach. – O ile w przypadku nauczycieli szkolnych z tym stałym rytmem wiąże się jednak pewien przywilej, po prostu dłuższego wypoczynku (w pełni zasadny moim zdaniem), tak w naszym przypadku jest to po prostu ograniczenie. Bo ani nie możemy dłużej wypocząć, nie podlegając kalendarzowi szkolnemu, ani w pełni dysponować przysługującym nam czasem wolnym, tak jak to jest w innych zawodach.

W praktyce zatem ich urlop nie jest czasem wolnym, lecz narzuconym przestojem. Nie wakacjami w pełnym tego słowa znaczeniu, tylko przymusową pauzą.

– Częściowo ma to swoje uzasadnienie. Ta przerwa w czasie wakacji jest dla wielu osób wygodna i na swój sposób sprawiedliwa. Przedszkole jest nieczynne, wszyscy możemy iść odpocząć, nie musimy się ze sobą "dogadywać" ani wykłócać o terminy, nie krzyżujemy swoim urlopem niczyich planów – mówi pani Patrycja. – Kiedyś próbowaliśmy funkcjonować bez tej przerwy, ale to było bardzo trudne. Osobę na urlopie trzeba było zastąpić, jego obowiązkami byli obciążeni inni nauczyciele, często ponad swoje możliwości, bo placówka działała tak samo jak zwykle. To też okazja do przeprowadzenia drobnych remontów, napraw, porządków.

I wskazuje na poważne "ale".

– Problem polega na tym, że nie dla wszystkich urlop w środku lata jest atrakcyjny, dlatego że w Polsce zrobiło się ciepło. Jeździmy po świecie i można byłoby z powodzeniem wykorzystać inne miesiące, często tańsze, poza sezonem i tak dalej – mówi. – A jednocześnie trudno mi sobie wyobrazić, że np. we wrześniu, kiedy napływają nowe dzieci, reorganizują się grupy jest mnóstwo pracy, ktoś znika na trzy tygodnie.

Formalnie wszystko się zgadza – jest etat, jest urlop, są obowiązki. A jednak nauczycielki przedszkola od lat pracują w rozkroku między dwoma systemami: oświatowym i pracowniczym. Do żadnego nie przynależąc na równych prawach.