Niepokój, wycofanie, bezsenność. Tak wygląda przemoc, której nie widać

Grooming, hejt, przemoc emocjonalna czy społeczne wykluczenie nie zawsze objawiają się w postaci dramatycznych komunikatów. Często są to pojedyncze sygnały, ukryte między wierszami codziennych zachowań. Dlatego coraz większym wyzwaniem nie jest już tylko chronienie dziecka, ale jak to robić, nie wchodząc z butami w jego prywatność. 

Wielu rodziców, próbując dowiedzieć się, czy ich dziecku dzieje się krzywda, kieruje się intuicją. Obserwują zmiany w nastroju, rezygnację z aktywności, wzmożoną drażliwość czy wycofanie. I choć takie objawy mogą wskazywać na problemy w świecie offline, bardzo często są one efektem trudnych doświadczeń w przestrzeni cyfrowej. Dziecko nie mówi, co się dzieje, nie pokazuje wiadomości, czasem nawet nie potrafi nazwać swoich emocji. Tymczasem za ekranem może toczyć się dramat — niewidoczny, ale głęboko raniący. 

Zjawisko groomingu, czyli nawiązywania relacji w celu wykorzystania dziecka, jest szczególnie podstępne. Rozpoczyna się zwykle niewinnie w świecie online — od pozytywnych komentarzy czy pozwoleniu dziecku na zwycięstwo w grze, które dają mu poczucie zrozumienia i bliskości. Sprawca zyskuje zaufanie, oferuje wsparcie, buduje relację, której intensywność może wydawać się pozytywna, ale jest podstępna i ma na celu kontrolowanie dziecka. Problem w tym, że taka relacja często prowadzona jest w tajemnicy i nie budzi niepokoju, dopóki nie przekroczy granic. Wtedy często jest już za późno.  

Podobnie wygląda hejt — przemoc rówieśnicza w sieci, która potrafi skutecznie uciszyć dziecko i wywołać u niego poczucie winy lub wstydu. Odruchowa reakcja – „pokaż mi, co piszą” – często kończy się milczeniem lub konfliktem. Dlatego konieczne jest inne podejście – takie, które pozwala zauważyć problem, nie naruszając cyfrowej autonomii dziecka. 

– Jednym z przykładów nowoczesnego podejścia do tego wyzwania są aplikacje, które działają jak system wczesnego ostrzegania – monitorują przychodzące wiadomości pod kątem słów o charakterze przemocowym, analizują zmiany w częstotliwości korzystania z telefonu i alarmują rodzica, jeśli pojawią się niepokojące wzorce. Co ważne, nie udostępniają treści rozmów, działając dyskretnie, wskazując tylko to, co może wymagać uwagi. Takie rozwiązanie pozwala na zauważenie pierwszych sygnałów kryzysu bez konieczności konfrontacyjnych rozmów, które często wywołują u dzieci opór. Technologia staje się tu narzędziem ułatwiającym empatyczne rodzicielstwo – takim, które nie wyręcza w rozmowie, ale daje powód, by ją rozpocząć. Alert o możliwym hejcie czy niepokojącym kontakcie może być pretekstem do zapytania: „Widzę, że coś cię ostatnio przytłacza. Chcesz pogadać?” – mówi Bolesław Michalski, doradca Locon, ekspert ds. cyberbezpieczeństwa dzieci i młodzieży. 

Rozpoznawanie sygnałów przemocy online to dziś nie tylko kwestia znajomości zagrożeń, ale przede wszystkim uważności na to, co pozornie błahe: zmęczenie, drażliwość, spadek koncentracji, zmiana rytmu snu, unikanie kontaktu z rówieśnikami. W połączeniu z danymi z aplikacji, które wskazują np. na nagły wzrost czasu spędzanego w konkretnych komunikatorach lub intensyfikację aktywności nocą, mogą tworzyć wyraźny obraz – bez konieczności naruszania prywatnych granic. 

– Psycholodzy podkreślają, że dzieci często nie dzielą się trudnymi doświadczeniami, bo nie chcą martwić dorosłych albo obawiają się, że zostaną ukarane poprzez utratę telefonu, co jest dla nich najbardziej bolesne. Dlatego to dorośli muszą być gotowi przyjąć rolę obserwatora i partnera, a nie kontrolera. Zaawansowane aplikacje pozwalają pełnić tę rolę odpowiedzialnie — dając dostęp do sygnałów, nie do treści, i umożliwiając reakcję na bazie zaufania, a nie przymusu – dodaje Bolesław Michalski. 

Nie oznacza to oczywiście, że technologia rozwiąże wszystkie problemy. Nie zastąpi bliskości, rozmowy ani empatii, ale może pomóc być we właściwym miejscu w odpowiednim momencie — zanim samotność przerodzi się w cierpienie, a cyfrowa przemoc w realny kryzys. Bo największym zagrożeniem nie jest to, co dzieje się na ekranie. Jest nim to, co pozostaje niezauważone.