Polska wieś w kryzysie psychicznym. Tysiące rolników odbiera sobie życie

Według danych zawartych w interpelacji posła Jarosława Sachajki, każdego roku niemal 600 rolników odbiera sobie życie, a dodatkowe 300–350 przypadków samobójstw dotyczy członków ich rodzin żyjących w gospodarstwach. Mowa więc o niemal tysiącu ludzkich tragedii rocznie.

Według statystyk blisko połowa wszystkich samobójstw w Polsce ma miejsce na terenach wiejskich. Co gorsza, dostęp do pomocy psychologicznej i psychiatrycznej w tych regionach pozostaje skrajnie ograniczony.

Zgodnie z prognozami Światowej Organizacji Zdrowia, do 2030 roku depresja stanie się najczęściej występującym schorzeniem na świecie. W Polsce już teraz problem narasta – w ciągu ostatnich 10 lat sprzedaż leków przeciwdepresyjnych wzrosła aż o 59 procent.

Depresja rozwija się często latami, w sposób niezauważalny. Objawia się nie tylko przewlekłym smutkiem czy brakiem energii, ale także zaburzeniami snu, ospałością, niepokojem, pesymizmem i myślami samobójczymi. To właśnie one prowadzą do tragicznych decyzji – zwłaszcza wtedy, gdy chory nie ma do kogo się zwrócić. Rolnicy są szczególnie narażeni na depresję ze względu na charakter swojej pracy.

Niepokojące dane płyną również z zagranicy. Z raportu Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) wynika, że rolnicy są jedną z najbardziej narażonych na kryzysy psychiczne grup zawodowych w całej Europie. Agencja wymienia wśród przyczyn Wskazuje się trzy główne przyczyny: presję administracyjną, niestabilność ekonomiczną oraz nadmierne wymagania regulacyjne, związane m.in. z unijną polityką Zielonego Ładu. Wielu rolników nie jest w stanie sprostać tym oczekiwaniom, zwłaszcza bez realnego wsparcia ze strony państwa.

Szczególnie dramatyczna sytuacja panuje we Francji i Irlandii. We Francji średnio jeden rolnik odbiera sobie życie co dwa dni. W tej grupie zawodowej ryzyko samobójstwa jest o ponad 43 procent wyższe niż w reszcie populacji. Wśród rolników powyżej 65. roku życia wzrasta ono ponad dwukrotnie, a mężczyźni pracujący w rolnictwie są o 20 procent bardziej narażeni na samobójstwo niż osoby wykonujące inne zawody.

Poseł Jarosław Sachajko w interpelacji skierowanej do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wskazuje na konieczność natychmiastowej reakcji rządu. „Państwo nie może pozostawać obojętne na dramat tysięcy rodzin, które tracą swoich bliskich” – napisał parlamentarzysta. W jego ocenie Polska potrzebuje dedykowanego programu przeciwdziałania samobójstwom w środowisku rolniczym, uwzględniającego łatwiejszy dostęp do pomocy psychologicznej, specjalną infolinię, szkolenia i wsparcie dla zadłużonych gospodarstw.

Jak podkreślił, większość ofiar to mężczyźni w wieku 45–65 lat, ale rośnie również liczba przypadków wśród młodych rolników. Brak perspektyw, zadłużenie i samotność prowadzą do skrajnego wyczerpania psychicznego.

W odpowiedzi na interpelację resort rolnictwa podaje własne dane na temat samobójstw (zbierane przez Komendę Główną Policji i Główny Urząd Statystyczny). Wynika z nich, że w 2024 roku życie odebrało sobie 123 rolników i jest to najniższy wskaźnik od 2017 roku. Większość przypadków nie zawiera jednoznacznie ustalonych przyczyn – w 2024 roku aż 87 przypadków samobójstw wśród rolników miało nieustaloną motywację.

Ministerstwo Zdrowia wskazuje na działania realizowane w ramach Narodowego Programu Zdrowia (2021–2025) oraz działalność Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym, które oferuje całodobową pomoc pod numerem telefonu 800 70 22 22 oraz czat online. Trwają też prace nad rozszerzeniem sieci Centrów Zdrowia Psychicznego, które mają zapewnić dostęp do psychiatrii środowiskowej na całym terytorium Polski.

Również kampania edukacyjna „Zobacz człowieka” skierowana jest m.in. do mieszkańców mniejszych miejscowości i mężczyzn w wieku 30–45 lat – grupy szczególnie narażonej na depresję i samobójstwa.

Od lat działania prewencyjne prowadzi również KRUS. W 2020 roku wprowadzono zalecenia dotyczące stanu psychofizycznego rolnika i organizacji pracy w gospodarstwie. W marcu 2025 roku zainaugurowana została ogólnopolska kampania „Dobrostan Rolnika”, która ma popularyzować zdrowy tryb życia i zwracać uwagę na dobrostan psychiczny.

Ministerstwo Rolnictwa wskazuje również na pomoc finansową, z jakiej skorzysta mogą rolnicy w kryzysie - możliwość restrukturyzacji zadłużenia, wsparcie z Funduszu Ochrony Rolnictwa i przy spłacie kredytów udzielanych przez ARiMR.

Trwają też prace nad Planem Operacyjnym Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich+ na 2026 rok, w którym uwzględniona zostanie tematyka zdrowia psychicznego mieszkańców wsi. W planach są szkolenia i działania edukacyjne dotyczące zdrowia psychicznego rolników i ich rodzin.