Polski Alarm Smogowy komentuje wprowadzenie w Krakowie Strefy Czystego Transport

W Krakowie od 1 stycznia 2026 roku zacznie działać Strefa Czystego Transportu – taką uchwałę przyjęli w głosowaniu  radni tego miasta. Po Warszawie to druga w Polsce strefa ograniczająca ruch starych pojazdów na obszarze miejskim.  To dobra decyzja dla mieszkańców Krakowa – ocenia Polski Alarm Smogowy, dostrzegając jednocześnie pewne mankamenty: radni uznali, że ograniczenia dotyczące SCT nie będą dotyczyć mieszkańców Krakowa. Opóźni to niestety efekt poprawy jakości powietrza.  

Oto pełne oświadczenie PAS:

Po półtora roku od decyzji sądu administracyjnego, który zakwestionował uchwałę Rady Miasta dotyczącą SCT w Krakowie, radni miasta Krakowa przyjęli w głosowaniu nowe, poprawione przepisy i ustanowili drugą w Polsce Strefę Czystego Transportu W nowej wersji strefa ogranicza się w przybliżeniu do czwartej obwodnicy. . Najnowsza wersja uchwały wyłącza z ograniczeń zarejestrowane już pojazdy mieszkańców i mieszkanek Krakowa. Oznacza to, że mieszkańcy będą  mogli bezterminowo użytkować swoje pojazdy niespełniające wymogów SCT i dopiero kupując kolejne auto będą musieli się dostosować do wymogów emisyjnych. Opóźni to efekt poprawy powietrza. 

W ostatnich latach jakość powietrza w Krakowie zaczęła się poprawiać z powodu likwidacji starych kotłów na węgiel i drewno, Niestety na obszarach z dużym ruchem samochodowym zarówno stężenia dwutlenku azotu, jak i pyłów, wciąż są bardzo wysokie. Pomiary przeprowadzone przez Polski Alarm Smogowy w czerwcu i lipcu 2023 roku wykazały, że w żadnej z 44 lokalizacji w Krakowie nie osiągnięto rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia dla stężeń dwutlenku azotu (10 μg/m³), a nowe wymogi unijne (20 μg/m³), obowiązujące od 2030 roku, osiągnięto zaledwie w trzech lokalizacjach. Ruch samochodowy w Krakowie odpowiada za około 70% stężeń dwutlenku azotu. Te wyniki potwierdziły pilną potrzebę działań zmierzających do redukcji zanieczyszczeń generowanych przez samochody. 

Od 1 stycznia 2026 r. do strefy będą mogły wjechać samochody z silnikiem Diesla wyprodukowane w 2014 roku lub późnej, albo spełniające wymogi Euro 6. Dla pojazdów benzynowych oraz z instalacją LPG maksymalny wiek pojazdu dopuszczonego do Strefy to 21 lat, czyli pojazdy wyprodukowane w 2005 roku lub później, lub spełniające normę Euro 4 albo wyższą. Powyższe przepisy nie będą dotyczyć zarejestrowanych już pojazdów mieszkańców Krakowa. Dodatkowo przepisy nie będą dotyczyć osób z niepełnosprawnością oraz dojeżdżających do placówek ochrony zdrowia. 

Dla pojazdów spoza Krakowa nie spełniających wymagań SCT radni zaproponowali wprowadzenie w pierwszych trzech latach obowiązywania Strefy opłat emisyjnych za wjazd do miasta. Po ich wykupieniu będzie można wjechać do Strefy nawet pojazdem, który nie spełnia jej wymogów. Opłaty wyniosą: 100 złotych za miesiąc w roku 2026, 250 złotych za miesiąc w roku 2027, 500 złotych za miesiąc w roku 2028. Będzie również możliwość zapłacenia za godzinę poruszania się po Strefie - 2,5 złotego oraz za dzień: w roku 2026 5,00 zł za okres od pierwszej opłaconej godziny do końca doby danego dnia, w którym uiściło się opłatę, w przypadku wniesienia opłaty za wjazd do Strefy za dwie godziny z rzędu danego dnia a w roku 2027 15,00 zł za okres od pierwszej opłaconej godziny do końca doby danego dnia, w którym uiściło się opłatę, w przypadku wniesienia opłaty za wjazd do Strefy za sześć godzin z rzędu danego dnia.

- Mimo pewnych zastrzeżeń uważamy wprowadzenie SCT w Krakowie za milowy krok do poprawy jakości powietrza – komentuje decyzję radnych Filip Jarmakowski z Polskiego Alarmu Smogowego – W państwach unijnych jest już ponad trzysta miast, w których takie ograniczenia obowiązują. SCT to sprawdzone rozwiązanie, którego celem jest poprawa jakości życia w europejskich miastach. 

Według szacunków na rok 2026, opracowanych na podstawie badań wykonanych w Krakowie metodą teledetekcji w roku 2019 oraz 2021, krakowska strefa obejmie swoimi wymogami tylko 10% samochodów, które jednak odpowiadają za około 30% emisji tlenków azotu. 

- Zanieczyszczenia powietrza z transportu samochodowego mają dotkliwy wpływ na zdrowie mieszkańców naszego miasta – mówi Anna Dworakowska z Krakowskiego Alarmu Smogowego - Badania prowadzone przez Śląski Uniwersytet Medyczny pokazują związek między zwiększonymi stężeniami dwutlenku azotu w powietrzu, a występowaniem nagłych schorzeń serca i naczyń krwionośnych, takich jak zawał serca, udar mózgu czy migotanie przedsionków. Smog dotyka również najmłodszych: psychologowie z Uniwersytetu Jagiellońskiego ustalili, że podczas dni o wysokich stężeniach dwutlenku azotu u dzieci zmniejsza się zdolność zapamiętywania i rozumowania. Dlatego cieszymy się, że radni postanowili zrobić krok w kierunku ochrony zdrowia i życia mieszkańców i mieszkanek Krakowa".

Przeciwnicy SCT mają swoje argumenty

Z kolei przeciwny SCT wytaczają cały szereg argumentów. Profil FB "Nie oddamy miasta" cytuje wystąpienie Mec. Andrzeja Dziurzyńskiego, wiceprezesa Fundacji Wolność i Własność, z sesji Rady Miasta Krakowa:

"Szanowni Państwo, obowiązująca uchwała o [o wprowadzeniu SCT] jest wadliwa. Przyznały to same władze miasta, bo nie zaskarżyły nieprawomocnego orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego [o nieważności pierwotnej uchwały]. Obecnie procedowany projekt również jest wadliwy.

Z tego względu chciałbym zwrócić uwagę na jeden przepis, który jest w tym nowym projekcie zasadny i który warto poprzeć. Jest to przepis, który odnosi się do uchylenia poprzedniej uchwały.

Chciałbym się odnieść do treści uzasadnienia projektu. W kwestii konsultacji społecznych, jedną z wad obecnie procedowanego projektu jest niezgodny z ustawą tryb ich przeprowadzenia. Ustawa wyraźnie wskazuje, że można złożyć projekt uchwały dopiero po odniesieniu się do wszystkich uwag zawartych w konsultacjach. Jak wiemy, prezydent złożył ten projekt właściwie dzień czy dwa po rozpoczęciu konsultacji. Konsultacje skończyły się przedwczoraj. Ta chronologia wskazuje na bezprawne procedowanie.

Szanowni Państwo, w uzasadnieniu projektu jest tylko mowa o poprzednich konsultacjach, bo siłą rzeczy nie mogło być mowy o obecnych. Natomiast nie ma nic na temat przebiegu tych konsultacji.

Jest [w uzasadnieniu] powołanie się na jakieś badania opinii publicznej, o których mało kto słyszał. Nie podano metodologii: żadnej próby, kto przeprowadzał, w jaki sposób... Natomiast jest to duża część uzasadnienia. Może ona sprawiać wrażenie, że Krakowianie chcą „Strefy Czystego Transportu”.

Wiele okolicznych gmin zgłasza swój sprzeciw wobec kształtu tego projektu. I tu się odniosę do argumentu, który można wywieść z uzasadnienia do uchwały. W poprzednim projekcie przewidywano pięcioletni okres przejściowy dla mieszkańców Krakowa. Teraz jest wskazane tak: tempo wymiany floty musi być rozciągnięte w czasie.

Wymiana takiej liczby pojazdów w tak krótkim okresie byłaby dla bardzo dużej grupy gospodarstw domowych nie tylko nieplanowanym obciążeniem finansowym, na co zwracali uwagę uczestnicy konsultacji, ale jednocześnie wyzwaniem rynkowym. Konieczne byłoby zapewnienie znacząco wyższej podaży samochodów na rynku niż obecnie. Nie wiem, czy to są prawidłowe dane, ale jak wynika z danych zawartych w uzasadnieniu, dotyczy to 100 tysięcy samochodów.

Jak wskazali przedstawiciele władz okolicznych gmin, wjeżdża z nich do Krakowa dwieście + kilkadziesiąt tysięcy samochodów. Jeżeli proporcje są podobne, musiałaby następować mniej więcej średnia wymiana dwudziestu tysięcy samochodów rocznie. Jak wskazano w samym uzasadnieniu do uchwały, jest to niemożliwe.

Podsumowując, odbiera się kierowcom prawo wjazdu. W ciągu tych trzech lat, kiedy będzie możliwy wjazd za opłatą przez osoby spoza miasta [samochodami niespełniającymi wymogów SCT], te osoby nie są w stanie wymienić swoich pojazdów. Tak wynika z uzasadnienia uchwały. Więc uchwała odbiera prawo do przemieszczania się. Nie możemy porównywać się do Londynu, do Niemiec, do dużych miast zachodnich, gdzie komunikacja zbiorowa jest bez porównania lepiej rozwinięta. Wie to każdy, kto tam był."