System ETS2. Czym jest i jaki ma wpływ na polskie firmy?

Rozszerzając dotychczasowy system handlu emisjami, system ETS2 wprowadza nowe zasady dla branż, które dotąd pozostawały poza jego zakresem. Obejmuje budynki i transport drogowy, a więc sektory bezpośrednio wpływające na codzienne życie obywateli. W efekcie ma skłonić państwa członkowskie, samorządy i przedsiębiorstwa do inwestowania w efektywność energetyczną, odnawialne źródła energii i niskoemisyjne technologie. Artykuł pokazuje, jak funkcjonuje system ETS2 i jakie zmiany może przynieść w gospodarce komunalnej.

System ETS2 powstał jako część pakietu Fit for 55, którego celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych o 55% do 2030 roku. Dotychczasowy system ETS obejmował głównie przemysł, energetykę i lotnictwo, natomiast nowe rozwiązanie rozszerza ten mechanizm o budynki i transport drogowy. Oba sektory generują około 40% emisji w Unii Europejskiej, dlatego ich objęcie systemem uznano za konieczne. W nowym modelu przewidziano stopniowe ograniczanie liczby uprawnień, co ma zapewnić przewidywalny spadek emisji i większą stabilność rynku w porównaniu z poprzednim systemem.

System ETS2 zakłada handel uprawnieniami do emisji CO₂ między dostawcami paliw a instytucjami unijnymi. Obowiązek zakupu pozwoleń spoczywa na podmiotach wprowadzających paliwa do obrotu. Liczba uprawnień będzie systematycznie zmniejszana, co podniesie ich cenę i wymusi stopniowe ograniczenie emisji. W odróżnieniu od wcześniejszego ETS, nowy system nie obejmuje bezpośrednio użytkowników końcowych, ale jego skutki będą odczuwalne pośrednio – w cenach paliw i ciepła systemowego. Aby ograniczyć gwałtowne wahania, Unia wprowadzi tzw. mechanizm stabilizujący, który zadziała, gdy cena emisji przekroczy ustalony próg.

Dla sektora komunalnego system ETS2 zmienia sposób kalkulacji kosztów energii i ogrzewania, ponieważ wprowadza nowy koszt emisji. Firmy ciepłownicze, oparte dotąd na paliwach kopalnych, muszą doliczyć opłaty za emisję CO₂. Dlatego w wielu przypadkach pojawi się konieczność korekty taryf. Jednocześnie regulacja zwiększa opłacalność inwestycji w efektywność energetyczną i nowoczesne technologie grzewcze. W efekcie rośnie zainteresowanie pompami ciepła, biomasą oraz lokalnymi sieciami geotermalnymi. Takie rozwiązania znacząco ograniczają emisje. W transporcie lokalnym coraz większe znaczenie zyskuje elektryfikacja i biopaliwa, ponieważ pozwalają uniknąć kosztu zakupu uprawnień. Co więcej, w wielu miastach system ETS2 przyspiesza rozwój transportu publicznego o zerowej emisji. Dzięki temu zmniejsza się zużycie paliw kopalnych w przestrzeni miejskiej.

Elementem równoważącym koszty ETS2 jest Społeczny Fundusz Klimatyczny (Social Climate Fund). Będzie on finansował działania ograniczające skutki wzrostu cen energii, takie jak modernizacja budynków czy wymiana źródeł ciepła. Szacuje się, że budżet funduszu wyniesie około 86 miliardów euro, z czego znacząca część trafi do regionów o wysokim zapotrzebowaniu na energię cieplną, w tym do Polski. Wsparcie ma formę dopłat i programów inwestycyjnych kierowanych do gospodarstw domowych oraz mikroprzedsiębiorstw. Dzięki temu reforma ma charakter nie tylko środowiskowy, ale również społeczny.

Wprowadzenie ETS2 wzbudza dyskusję w państwach o zróżnicowanym poziomie dochodów i zużycia energii. Polska, ze względu na większe zapotrzebowanie na ogrzewanie i dominację paliw kopalnych, może doświadczyć silniejszego wpływu systemu niż kraje południowe. Największe obawy dotyczą ryzyka wzrostu kosztów energii cieplnej i paliw, zwłaszcza w sezonach grzewczych. Jednocześnie eksperci wskazują, że przewidywalny harmonogram redukcji emisji pozwala na planowanie inwestycji w dłuższej perspektywie. W ocenie Komisji Europejskiej system ETS2 ma przyspieszyć transformację w krajach o wysokiej emisyjności, nie ograniczając przy tym wzrostu gospodarczego.

Dzięki systemowi ETS2 samorządy zyskują dostęp do nowych instrumentów finansowych wspierających modernizację energetyczną. Programy finansowane z przychodów z aukcji uprawnień mogą być przeznaczane na poprawę efektywności energetycznej budynków publicznych, rozbudowę sieci ciepłowniczych oraz inwestycje w transport zeroemisyjny. ETS2 w praktyce stanie się jednym z motorów lokalnej transformacji energetycznej, wymuszając długofalowe planowanie i lepsze zarządzanie zużyciem energii w miastach.

System ETS2 to narzędzie wymuszające realne zmiany w sektorach dotąd poza unijną polityką klimatyczną. Wpływa na ceny energii, ale jednocześnie uruchamia znaczące środki na modernizację infrastruktury. W perspektywie kilku lat ma doprowadzić do ograniczenia emisji i zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego w regionach opartych na paliwach kopalnych. Dla sektora komunalnego to moment redefinicji priorytetów inwestycyjnych — od bieżących kosztów ku długoterminowej efektywności.