Tarnów pamięta o 85. rocznicy I Transportu do KL Auschwitz. Przez miasto przejdzie marsz

W Tarnowie, w sposób szczególny pielęgnowana jest pamięć o I Transporcie do KL Auschwitz. To właśnie stąd – równo 85 lat temu Niemcy wywieźli 728 Polaków do nowo powstającego obozu zagłady. Wśród nich byli żołnierze kampanii wrześniowej, członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, gimnazjaliści i studenci, a także niewielka grupa polskich Żydów. Otrzymali oni numery od 31 do 758.

Uroczystości rocznicowe rozpoczną się w piątek o godz. 9 przy Pomniku I Transportu, obok budynku dawnej łaźni, w której więźniowie spędzili noc z 13 na 14 czerwca.

- Z okazji okrągłych lub półokrągłych rocznic te obchody zazwyczaj są bogatsze w wydarzenia. Staramy się zawsze, żeby pozostał po nich jakiś materialny ślad, żeby utrzymać taki historyczny ciąg. Tak było w poprzednich latach, kiedy oddaliśmy przebudowany pomnik, pojawiła się obok niego specjalna telefoniczna budka pamięci, tablica na więzieniu czy postument na dworcu – wylicza Ryszard Lis, prezes tarnowskiego oddziału Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem Pamięć o KL Auschwitz.

Po tegorocznych obchodach w przestrzeni miejskiej przybędą dwa nowe elementy nawiązujące do tej jednej z najtragiczniejszych kart historii Tarnowa. Na jednej ze ścian kamienicy przy ul. Dębowej zawieszono wielkoformatowe, archiwalne zdjęcie przedstawiające więźniów, którzy rozpoczynają tragiczny marsz przez Tarnów do pociągu, którym pojechali do obozu. Obok niego przymocowana została tablica mówiąca o tym wydarzeniu, w czterech językach. Z kolei na rampie kolejowej przy ul. Bartla, gdzie więźniowie wsiedli do wagonów zamontowany zostanie pierwszy moduł rzeźby, która stanie w tym wyjątkowym miejscu. Wykonane ze stali rdzewnej, ze szklanymi akcentami symbolizującymi serca, sylwetki ludzi symbolizować mają więźniów. Na początek 12, ale docelowo ma być ich 728, czyli tyle, ilu było więźniów, ustawionych w piątki, szóstki.

- Pomnik będzie miał sto metrów długości, a postacie będą naturalnej wielkości. Mamy nadzieję, że uda się go zrealizować przez pięć lat, żeby był gotowy w całości na obchody 90. rocznicy pierwszego transportu – mówi Ryszard Lis.

Zgodę na jego lokalizację w tym miejscu wyraziło PKP S.A.

Pomnik autorstwa Artura Majki i Światosława Karwata nie będzie jedynie miejscem pamięci.

- To hołd dla tych, którzy zostali wyrwani z codziennego życia i rzuceni w wir niewolniczej pracy, bólu i śmierci. To również pomnik protestu przeciwko wszystkiemu, co ten transport symbolizuje – obojętności, nienawiści i bezdusznej chciwości – mówi Światosław Karwat.

Ich dzieło – jak dodaje - nie ma barw politycznych. To społeczny głos pamięci, przestrogi i solidarności – by Auschwitz nie było tylko symbolem śmierci, ale i wspólnego zobowiązania, że ta historia nigdy się nie powtórzy. Ma być impulsem – nie tylko do refleksji, ale i działania.

Dlatego w planach jest stworzenie również ośrodka edukacji i pamięci, w którym historia Pierwszego Transportu stanie się punktem wyjścia do rozmowy o przeszłości i teraźniejszości.

- Jest idea stworzenia miejsca, gdzie spotkają się ludzie różnych narodów, by razem uczyć się na błędach historii. To miejsce ma służyć edukacji, wymianie doświadczeń i dyskusji nad trudnymi tematami, które wciąż rezonują w naszej codzienności – od pamięci historycznej po współczesne formy wyzysku i nierówności. Chcemy uczyć, rozmawiać, szukać odpowiedzi na trudne pytania. – tłumaczy.

Budowa pomnika i ośrodka ma być sfinansowana m.in. ze zbiórek publicznych.

Odsłonięcie pierwszej części pomnika będzie finałowym punktem obchodów 85. rocznicy Pierwszego Transportu więźniów z Tarnowa do KL Auschwitz. Wcześniej, taką samą trasą jak więźniowie w 1940 r., przejdzie marsz pamięci. Weźmie w nim udział młodzież z tarnowskich szkół, zaproszeni goście, a także mieszkańcy.

- Każdy może się do niego dołączyć w dowolnym miejscu – dodaje Ryszard Lis.

Marsz wyruszy z placu Więźniów Kl Auschwitz ok. godz. 9.40. Na przodzie jechać będą motocykliści, którzy na drugi dzień wyruszą w rajdzie na uroczystości do Oświęcimia.

Spotkanie przy rampie kolejowej i nowym pomniku planowane jest ok. godz. 10.15. Na zakończenie uroczystości jego uczestnicy zostaną zaproszeni do udziału w specjalnym wydarzeniu artystycznym. Będzie to moderowany przez Łukasza Murzyna społeczny performans pt.:"Pierwszy transport. Wszystko na odwrót". 

Natomiast w sobotę 14 czerwca – odbędzie się spacer historyczny "Tarnowskimi śladami więźniów pierwszego transportu do KL Auschwitz", organizowany przez Fundację Pro Patria Semper oraz 1 Tarnowską Drużynę Harcerzy ZHR "Sulima". Początek o godz. 11 przy bramie tarnowskiego więzienia przy ul. Konarskiego.

Każdy z uczestników otrzyma okolicznościowy emblemat i  publikację - mini-przewodnik z mapką.