Toruń: Rok prof. Wilhelminy Iwanowskiej. Wkrótce 120 urodziny naukowczyni i astronomki

Informowaliśmy niedawno, że 2 września o godz. 19 w klubie "Od Nowa" odbędzie się premierowy spektakl pt. "Astronomka". To to pełna emocji, rozrywkowo-kabaretowa opowieść o kobiecie nauki, która przez całe życie patrzyła w gwiazdy i nieustannie przekraczała granice swojej epoki. Scenariusz oparty został na autentycznych źródłach, w tym na wywiadzie "Życie wśród gwiazd Profesor Wilhelminy Iwanowskiej" autorstwa Anny Plaskacz oraz na autobiograficznym artykule "Mój życiorys naukowy". W spektaklu wykorzystano także oryginalne notatki uczonej, co dodaje całości autentyczności i niezwykle intymnego charakteru. W warstwie dźwiękowej widzowie usłyszą energetyczne, bigbandowe piosenki w duchu kabaretu i muzyki rozrywkowej, które bawią, wzruszają i poruszają, ukazując Iwanowską jako kobietę silną, błyskotliwą i pełną pasji.

Wystawa i tablica przed spektaklem

Data nie jest przypadkowa, bo właśnie 2 września przypada 120 rocznica urodzin wybitnej naukowczyni, astronomki z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Spektakl będzie jednym z elementów obchodów tego święta. Wcześniej, o godz. 12 zaplanowano odsłonięcie tablicy pamiątkowej przy ul. Kraszewskiego 20-22, gdzie mieszkała prof. Iwanowska. Tablica zostanie umieszczona przy wejściu do klatki. Godzinę później, o 13 odbędzie się otwarcie wystawy poświęconej prof. Wilhelminie Iwanowskiej w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej - Książnicy Kopernikańskiej. Warto dodać, że wystawa została opracowana przez pracowników Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Tu trzeba przypomnieć, że we wrześniu ubiegłego roku Rada Miasta Torunia ustanowiła rok 2025 Rokiem Wilhelminy Iwanowskiej.

Kim była profesorka?

Wilhelmina Iwanowska urodziła się w Wilnie 2 września 1905 roku. Studiowała matematykę na wileńskim Uniwersytecie Stefana Batorego. Zanim jednak została magistrem matematyki, profesor Władysław Dziewulski zaproponował jej pracę w Obserwatorium Astronomicznym. W 1933 roku obroniła pracę doktorską z astronomii. Staż podoktorski odbyła w Obserwatorium Sztokholmskim. Habilitowała się w roku 1937.

W 1945 roku wraz z wieloma innymi pracownikami USB przeniosła się do Torunia i współtworzyła Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Razem z prof. Dziewulskim budowała od podstaw obserwatorium astronomiczne w Piwnicach. W 1946 roku powołano Katedrę Astrofizyki, a prof. Iwanowska objęła ją. Na prośbę Iwanowskiej dyrektor obserwatorium harwardzkiego, zgodził się przekazać powstającemu na UMK obserwatorium zasłużony dla astrofizyki 20-cm teleskop Drapera. Przybył on do Piwnic w 1947 roku, a pierwszych obserwacji dokonano w roku 1949.

Od listopada 1948 roku do maja 1949 prof. Iwanowska przebywała na stażu naukowym w USA w kilku tamtejszych obserwatoriach. Dane obserwacyjne zgromadzone w czasie pobytu za oceanem opracowała w Toruniu i na tej drodze ustaliła nową skalę odległości we Wszechświecie. Odkrycie to jest uważane za najważniejsze osiągnięcie naukowe Iwanowskiej.

Prof. Iwanowska była doskonałym wykładowcą oraz organizatorem badań naukowych. Toruńskim obserwatorium kierowała od grudnia 1952 roku aż do przejścia na emeryturę w październiku 1976. Pod jej kierunkiem ośrodek ten rozwinął się zarówno kadrowo, jak i materialnie. Promowała 19 doktorów, ośmiu jej wychowanków uzyskało tytuł naukowy profesora. W 1962 roku w obserwatorium UMK zainstalowano do dziś największy w Polsce teleskop o średnicy lustra 90 cm. Nieco wcześniej (pod koniec lat 50-tych) Iwanowska zainicjowała obserwacje radiowe, a w latach 70-tych z jej inicjatywy zbudowano Piwnicach obserwatorium radioastronomiczne.

Wilhelmina Iwanowska była wiceprezydentem Międzynarodowej Unii Astronomicznej w latach 1973-1978 i doktorem honorowym trzech uniwersytetów: w Winnipeg w Kanadzie, w Leicester w Anglii i UMK. W 1995 roku została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, a w 1997 otrzymała honorowe obywatelstwo Torunia.

Prof. Wilhelmina Iwanowska zmarła 16 maja 1999 w Toruniu. Została pochowana na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu. Imieniem Wilhelminy Iwanowskiej nazwano jedną z ulic Torunia w dzielnicy Podgórz.