Uprawa tego zioła może stać się alternatywnym źródłem dochodu w gospodarstwie

Klimat zmienia się i utrudnia uprawę jednych upraw i odmian, jednocześnie otwierając drzwi drugim. To dlatego w Polsce rośnie powierzchnia uprawy soi i sorgo. Na nich nie koniec. Na mniejszą skalę, ale również rośnie uprawa np. ziół, takich jak kolendra.

Jeszcze w 2020 roku, według danych, które zbiera Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w Polsce zajmowała 67 hektarów, rok później 65 ha, w 2022 roku 70, a potem nastąpił skok o 54 proc., do 108 hektarów w 2023. Poprzedni sezon przyniósł kolejny wzrost powierzchni uprawy kolendry, do 149 ha. Rolnicy szukają alternatywy, upraw, które dobrze znoszą okresy suszy i pozwalają zarobić.

Jak zauważa Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, powołując się na specjalistów, uprawa ziół może stać się alternatywnym źródłem dochodu dla wielu gospodarstw. Przyczynia się do tego w ostatnich latach spadająca opłacalności uprawy tradycyjnych upraw rolniczych czy ogrodniczych.

Kolendra siewna to jednoroczna roślina zielna (przyprawa i roślina miododajna) z rodziny selerowatych. Osiąga do 1,2 m wysokości. Ma dwa rodzaje liści: dolne klapowe i górne, pierzaste, o intensywnym zapachu. Kwitnie latem, tworząc baldachy z drobnych, różowych lub białych kwiatów. Jej aromatycznym owocem jest kulista rozłupnia zawierająca dwa przewody olejkowe. Posiada cienki korzeń palowy.

Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie w swojej publikacji poświęconej uprawie roślin zielarskich, wymienia kolendrę siewną wśród ziół o małych wymaganiach wodnych, podobnie jak lawenda wąskolistna czy szałwia lekarska. Okresowe braki wody nie zredukują plonu tak bardzo, jak w przypadku w przypadku np. lubczyku.

Woda jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na wielkość plonu, a wymagania roślin zielarskich są pod tym względem zróżnicowane.

CDR wyjaśnia, że rośliny zielarskie mają określone wymagania co do odczynu gleby.

„Większość gatunków do wysokiego plonowania potrzebuje gleb zasobnych w wapń, a więc o odczynie lekko kwaśnym lub zbliżonym do obojętnego (pH od 5,5 do 7,0). Przykładem takich roślin są m.in. kolendra, koper włoski, kozłek, mak, naparstnica, anyż, estragon, czarnuszka, cząber, dziurawiec, hyzop, karczoch, kminek, kozieradka, lukrecja, melisa, mięta, nagietek, ostropest, rumianek, szanta, żeń-szeń”.

Instytut Ogrodnictwa zaleca pH dla kolendry siewnej od 6,5 do 7, choć roślina toleruje też szerszy zakres. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, osłoniętych od wiatru. Najbardziej sprzyjają kolendrze gleby żyzne, średniozwięzłe, ciepłe, przepuszczalne i bogate w wapń.

„Nie służą jej gleby zimne, mokre i kwaśne. Młode rośliny potrzebują dużo wilgoci i są odporne na chłody, starsze natomiast wolą wysokie temperatury i suche powietrze. Nadmierna wilgotność zwiększa ryzyko chorób grzybowych”.

W ekologicznej uprawie kolendrę wysiewa się w drugim roku po zastosowaniu obornika oraz po uprawie warzyw, roślin okopowych, gorczycy, facelii, roślin motylkowatych lub ich mieszanek z trawami. Korzystne jest również wysiewanie kolendry po poplonach ścierniskowych lub ozimych.

Ze względu na ryzyko przenoszenia chorób i szkodników, nie zaleca się uprawy kolendry po innych roślinach z rodziny selerowatych, takich jak kminek, anyż, marchew czy koper.

W uprawach mieszanych kolendra poprawia plony marchwi i anyżu, ogranicza mszyce na kapuście i zwiększa populację ich naturalnych wrogów na sałacie, ale hamuje tworzenie nasion u kopru. Ze względu na jej zastosowanie w kuchni i medycynie, zalecana jest ekologiczna uprawa kolendry.

Owoce kolendry zawierają składniki, które wspomagają trawienie, łagodzą skurcze, obniżają poziom cukru we krwi i działają antyoksydacyjnie.

Ekologiczny siew kolendry nasiennej odbywa się na przełomie marca i kwietnia, gdy miną przymrozki. Nasiona umieszcza się bezpośrednio w wilgotnej i ogrzanej glebie, ręcznie lub siewnikiem, na głębokość 1-1,5 cm, w rzędach co 30-40 cm (około 4,2 mln nasion/ha, czyli 15 kg/ha dla odmiany drobnoowocowej).

Opóźniony siew zwiększa ryzyko chorób i obniża plon. Na dużych powierzchniach stosuje się siew pasowy. W uprawie nasiennej zaleca się mniejszy odstęp między roślinami, co ogranicza tworzenie pędów bocznych i sprzyja lepszemu rozwojowi oraz równomiernemu dojrzewaniu owoców na baldachach głównych i pierwszego rzędu. Siewki pojawiają się po 2-3 tygodniach, tworząc najpierw rozety liści, a potem kwiatostany. Przesadzanie jest niewskazane.

Kolendra siewna jest szczególnie narażona na choroby grzybowe atakujące łodygi i korzenie, zwłaszcza przy dużej wilgotności i wysokim poziomie azotu w glebie.

Kolendrę siewną mogą atakować różne szkodniki, takie jak nicienie, zmieniki, mszyce oraz larwy i gąsienice motyli, w tym rolnice. Szczególnie powszechny jest zmienik złocieniowiec, który prowadzi do odbarwiania się, usychania i opadania pąków kwiatowych, a także do słabego rozwoju, deformacji i brązowienia owoców. Groźna jest również mszyca wierzbowo-marchwiana, która powoduje zwijanie się, kędzierzawienie i obumieranie liści oraz całych roślin, a dodatkowo zanieczyszcza je swoimi szczątkami i wydzielinami.

Zbiór owoców kolendry przypada na moment, gdy większość nasion jest jasnobrunatna, a na głównych baldachach są już w pełni dojrzałe. Trzeba uważać, by nie opóźnić zbioru, bo nasiona łatwo się osypują, powodując straty. Można je zbierać jednorazowo kombajnem lub ścinać pędy (ok. 10 cm nad ziemią przy dużej wilgotności) i suszyć w przewiewnym miejscu.

Plon z ekologicznych upraw wynosi zwykle 0,8-2,0 t/ha i przy odpowiednich warunkach dorównuje plonom z upraw konwencjonalnych pod względem ilości i zawartości olejku.

Po zbiorze owoce kolendry są czyszczone na sitach i dosuszane w suszarniach lub w przewiewnych pomieszczeniach w temperaturze 15-18°C do wilgotności magazynowej. Do przechowywania wymagają ciemności, niskiej temperatury i wilgotności (poniżej 40%).

Nasiona handlowe muszą być przebadane pod kątem zdolności kiełkowania, czystości i wilgotności. Do wszystkich etapów obróbki i przechowywania dostępne są specjalistyczne maszyny.