Walka o dyplom. Historia pierwszej kobiety-lekarki w Niemczech

Edukacja Dorothei Erxleben

Dorothea Christiane Erxleben, z domu Leporin, przyszła na świat 13 listopada 1715 roku w Quedlinburgu, w rodzinie lekarskiej. Jej ojciec, Christian Polycarp Leporin, był cenionym lekarzem i od najmłodszych lat dostrzegał niezwykły potencjał intelektualny córki.

Wbrew ówczesnym zwyczajom, Dorothea otrzymała takie samo wykształcenie jak jej brat – uczyła się łaciny, nauk ścisłych i podstaw medycyny pod okiem ojca. W tamtych czasach kobiety nie miały dostępu do formalnej edukacji uniwersyteckiej, a ich rola ograniczała się do opieki nad domem i rodziną.

Ojciec Dorothei był jednak przekonany, że jego córka powinna mieć szansę na rozwój naukowy, dlatego zabierał ją do chorych i pozwalał asystować przy leczeniu pacjentów. To właśnie w rodzinnym domu Dorothea zdobyła pierwsze doświadczenia medyczne, co zaważyło na jej dalszym życiu.

Walka o prawo do studiów

W wieku 26 lat Dorothea postanowiła podjąć studia medyczne na Uniwersytecie w Halle. Było to możliwe tylko dzięki specjalnej zgodzie króla Prus, Fryderyka II, który w 1741 roku wydał dekret pozwalający jej na przystąpienie do egzaminów. Był to precedens na skalę europejską – kobiety nie miały wstępu na uniwersytety, a ich obecność w świecie nauki budziła sprzeciw zarówno profesorów, jak i studentów.

Dorothea musiała zmierzyć się z niechęcią środowiska akademickiego, które traktowało ją jak intruza. W 1742 roku opublikowała traktat "Gründliche Untersuchung der Ursachen, die das weibliche Geschlecht vom Studieren abhält" ("Dogłębne badanie przyczyn, które powstrzymują kobiety przed studiowaniem"), w którym argumentowała, że brak dostępu do edukacji jest wynikiem uprzedzeń, a nie rzeczywistych ograniczeń intelektualnych kobiet.

Jej tekst stał się manifestem walki o prawa kobiet do nauki i był szeroko komentowany w środowiskach postępowych.

Życie rodzinne i wyzwania codzienności

Mimo naukowych ambicji, Dorothea musiała pogodzić się z realiami życia rodzinnego. Wkrótce po uzyskaniu zgody na studia, wyszła za mąż za pastora Johanna Christiana Erxlebena, wdowca z pięciorgiem dzieci. Sama urodziła czworo kolejnych potomków, co sprawiło, że jej codzienność wypełniały obowiązki domowe i wychowanie dzieci.

Nie zrezygnowała jednak z nauki – kontynuowała samokształcenie, czytała najnowsze publikacje medyczne i prowadziła praktykę lekarską w Quedlinburgu. Jej umiejętności i wiedza szybko zyskały uznanie wśród mieszkańców miasta, którzy chętnie korzystali z jej pomocy.

Dorothea była jednocześnie matką, żoną, gospodynią i lekarką – łączyła te role z niezwykłą determinacją, nie pozwalając, by codzienne trudności zniweczyły jej marzenia o oficjalnym uznaniu zawodowym.

Oskarżenia o szarlatanerię i walka o dyplom

Sukcesy Dorothei w praktyce lekarskiej wzbudziły zazdrość i niechęć lokalnych lekarzy, którzy postanowili oskarżyć ją o nielegalne wykonywanie zawodu. W 1753 roku, podczas jej czwartej ciąży, jedna z pacjentek zmarła, co stało się pretekstem do wniesienia sprawy do sądu.

Trzech miejscowych medyków zarzuciło jej szarlatanerię i domagało się zakazu dalszej praktyki. Sprawa trafiła aż do króla Fryderyka II, który nakazał Dorothei przystąpienie do egzaminu i napisanie rozprawy doktorskiej na Uniwersytecie w Halle.

Był to moment przełomowy – po latach walki o prawo do nauki, Dorothea otrzymała szansę na oficjalne potwierdzenie swoich kwalifikacji.

Historyczna rycina przedstawiająca postać przygotowującą lekarstwa – idealna do sekcji o praktycznej pracy Dorothei i kontekście aptecznym.

Obrona doktoratu i przełom w historii medycyny

W maju 1754 roku Dorothea Erxleben, mając 39 lat, opuściła rodzinny dom i udała się do Halle, by przystąpić do egzaminu doktorskiego. Jej rozprawa nosiła tytuł "Academische Abhandlung von der gar zu geschwinden und angenehmen, aber deswegen weniger gründlichen Heilung der Krankheiten" ("Akademicka rozprawa o zbyt szybkim i przyjemnym, ale przez to mniej gruntownym leczeniu chorób").

W pracy tej krytykowała powszechną wówczas praktykę przepisywania silnych środków przeczyszczających i opiatów bez rzeczywistej potrzeby, podkreślając konieczność indywidualnego podejścia do pacjenta i dokładnej diagnozy.

Dorothea postulowała, by lekarze nie ulegali modom i nie stosowali leków rutynowo, lecz kierowali się wiedzą i doświadczeniem. Jej rozprawa została wysoko oceniona przez komisję, a 12 czerwca 1754 roku Dorothea Erxleben otrzymała tytuł doktora medycyny jako pierwsza kobieta w Niemczech.

Dalsza działalność Dorothei Erxleben

Po uzyskaniu dyplomu Dorothea wróciła do Quedlinburga, gdzie przez kolejne osiem lat prowadziła praktykę lekarską. Była ceniona zarówno przez pacjentów, jak i przez część środowiska medycznego, które zaczęło dostrzegać jej kompetencje.

W 1759 roku zmarł jej mąż, a Dorothea musiała samodzielnie utrzymać rodzinę i kontynuować pracę zawodową. Jej synowie, Johann Christian i Johann Heinrich, również zostali lekarzami, kontynuując tradycje rodzinne.

Dorothea zmarła 13 czerwca 1762 roku na raka piersi, pozostawiając po sobie nie tylko dorobek naukowy, ale i inspirację dla kolejnych pokoleń kobiet walczących o prawo do edukacji i pracy w zawodach zarezerwowanych dotąd wyłącznie dla mężczyzn.

Znaczenie historii Dorothei Erxleben na dzieje kobiet w medycynie

Historia Dorothei Erxleben to nie tylko opowieść o jednostkowym sukcesie, ale także o przełamywaniu barier społecznych i prawnych. Jej determinacja i odwaga otworzyły drzwi do świata nauki dla kobiet w całej Europie.

W XVIII wieku dostęp do studiów medycznych dla kobiet był praktycznie niemożliwy – nawet w krajach takich jak Francja czy Anglia pierwsze kobiety-lekarki pojawiły się dopiero w XIX wieku.

Dorothea stała się symbolem walki o równość i inspiracją dla takich postaci jak Elizabeth Blackwell, pierwsza kobieta z dyplomem lekarza w USA, czy Florence Nightingale, reformatorka nowoczesnego pielęgniarstwa. Jej życie pokazuje, że zmiana społeczna jest możliwa, gdy jednostka nie boi się przeciwstawić systemowi i walczyć o swoje prawa.

Dorothea Erxleben w kulturze i pamięci historycznej

Dziś Dorothea Erxleben jest uznawana za jedną z najważniejszych postaci w historii medycyny i ruchu emancypacyjnego kobiet. Jej imię noszą szpitale, szkoły i ulice w Niemczech, a jej postać pojawia się w podręcznikach i publikacjach naukowych.

W 1742 roku napisała słynny traktat o barierach w edukacji kobiet, który do dziś cytowany jest w pracach poświęconych historii feminizmu. Współczesne badaczki i badacze podkreślają, że jej sukces był możliwy dzięki wsparciu rodziny, ale przede wszystkim dzięki własnej determinacji i nieustępliwości.