Zapomniana bohaterka. Niemcy nie okazali jej litości

Córka wielkiego generała

Agnieszka Dowbor-Muśnicka urodziła się 7 września 1919 roku jako córka jednego z najbardziej zasłużonych polskich wojskowych – generała broni Józefa Dowbora-Muśnickiego, dowódcy I Korpusu Polskiego w Rosji oraz Armii Wielkopolskiej.

Patriotyzm, oddanie sprawie narodowej i żołnierski honor były w jej domu codziennością. To z takiego właśnie środowiska wyrastała Agnieszka, której przyszło dorastać w niepodległej, ale wciąż zmagającej się z wieloma problemami Polsce.

Agnieszka miała młodszą siostrę Janinę, która również odegrała swoją tragiczną rolę w okupacyjnych dziejach Polski. Obie córki generała wychowywały się w atmosferze umiłowania Ojczyzny i gotowości do poświęceń.

Przedwojenna młodość Agnieszki Dowbor-Muśnickiej

W latach 30. Agnieszka uczyła się w Warszawie. W 1937 roku ukończyła Gimnazjum im. Jadwigi Zamoyskiej. Maturę zdała razem z koleżankami w roku szkolnym 1936/1937.

Zachowały się wspomnienia jej szkolnych znajomych, które pokazują, że Agnieszka była osobą towarzyską, pogodną, lubianą, ale też skromną i zdyscyplinowaną. Wyróżniała się zarówno urodą, jak i inteligencją. Nie była osobą, która lubiła się wywyższać – przeciwnie, mimo znanego nazwiska pozostawała koleżeńska i otwarta.

W szkole interesowała się historią, kulturą i sztuką. Była osobą aktywną, angażującą się w życie środowiska szkolnego, co pokazywało już wtedy jej charakter: nie zamierzała stać z boku, gdy coś ważnego działo się wokół niej.

Agnieszka Dowbor-Muśnicka w konspiracji

Po wybuchu II wojny światowej Agnieszka nie zawahała się ani chwili. Dołączyła do konspiracji, angażując się w działalność podziemną w strukturach Organizacji Wojskowej "Wilki".

Agnieszka Dowbor-Muśnicka została aresztowana przez gestapo w 1940 roku. Wpadła podczas jednej z akcji konspiracyjnych. Niemcy szybko odkryli jej tożsamość i zapewne byli świadomi, kim była jej rodzina. Nazwisko Dowbor-Muśnicki nie pozostawało w okupacyjnej Warszawie anonimowe.

Osadzono ją na Pawiaku – owianym złą sławą niemieckim więzieniu śledczym w Warszawie, które stało się miejscem kaźni dla tysięcy Polaków. Kobiety przetrzymywano w żeńskiej części więzienia, znanej jako "Serbia".

W czasie przesłuchań Agnieszka była brutalnie torturowana. Niemcy stosowali wobec niej typowy dla siebie system psychicznego i fizycznego łamania więźniów. Przesłuchania, bicie, izolacja – to była codzienność na Pawiaku. Ale mimo tego, według relacji świadków, nie wydała nikogo, nie złamała się.

Egzekucja w Palmirach – tragiczny finał

Po śledztwie Niemcy podjęli decyzję o zamordowaniu Agnieszki Dowbor-Muśnickiej w ramach tzw. akcji AB, czyli planowej eksterminacji polskiej inteligencji. W nocy z 20 na 21 czerwca 1940 roku została wywieziona z Pawiaka do Palmir pod Warszawą, gdzie Niemcy przeprowadzali masowe egzekucje.

Palmiry stały się symbolem niemieckiego ludobójstwa na polskiej inteligencji. Tam, w lesie, bez sądu, bez wyroku, zamordowano Agnieszkę Dowbor-Muśnicką strzałem w tył głowy. Wraz z nią życie straciło wielu innych więźniów Pawiaka – naukowców, sportowców, działaczy społecznych, polityków.

Miała zaledwie 20 lat.

Tragiczny los siostry – rodzinna ofiara dla Polski

Warto podkreślić, że nie tylko Agnieszka zapłaciła najwyższą cenę za walkę o wolność. Jej młodsza siostra, Janina Lewandowska, również zginęła w czasie wojny – została zamordowana przez Sowietów w Katyniu w 1940 roku jako jedyna kobieta-ofiara zbrodni katyńskiej.

Obie córki generała Dowbora-Muśnickiego poniosły śmierć z rąk dwóch największych okupantów Polski: III Rzeszy i ZSRR. To dramatyczny symbol losu polskiej elity w czasie II wojny światowej.

Upamiętnienie Agnieszki Dowbor-Muśnickiej

Po wojnie przez długie lata historia Agnieszki Dowbor-Muśnickiej pozostawała mało znana szerszej opinii publicznej. Dopiero z czasem zaczęto przywracać pamięć o tej niezwykłej młodej kobiecie, która wybrała drogę bezkompromisowej walki.

Jej nazwisko znajduje się na tablicach upamiętniających ofiary egzekucji w Palmirach. Wspominają ją również różne inicjatywy historyczne, a jej tragiczne losy pojawiają się w materiałach edukacyjnych o zbrodniach niemieckich podczas II wojny światowej.

Wybrana bibliografia:

·       Agnieszka Dowbor Muśnicka. Matura 1936/37 klasa A [http://copozostalo.pl/wazne-postaci/wspominamy2/wspomnienia-dawne/dziewczyny-z-zamoyskiej/135-agnieszka-dowbor-musnicka-matura-1936-37-klasa-a].

·       Agnieszka Dowbor Muśnicka – działaczka konspiracyjna, więźniarka Pawiaka, ofiara zbrodni w Palmirach [https://poznan.ipn.gov.pl/pl7/aktualnosci/211608,stratypl-Agnieszka-Dowbor-Musnicka-dzialaczka-konspiracyjna-wiezniarka-Pawiaka-o.html].

·       Tragiczne losy córek generała Dowbora-Muśnickiego. Janina zginęła w Katyniu, Agnieszka w Palmirach [https://www.podkarpackahistoria.pl/artykul/443,tragiczne-losy-corek-generala-dowbora-musnickiego-janina-zginela-w-katyniu-agnieszka-w-palmirach].