Zapomniane imiona Polaków: Dzierżysław, Cieszygniewa i inne dawne perełki

Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego dziś w przedszkolach królują Antki, Lenki i Julki, a imiona takie jak Dzierżysław czy Pelagia wywołują raczej zdziwienie niż skojarzenia z dziećmi? Imiona – choć wydają się tylko brzmieniem – niosą ze sobą czas, miejsce, tradycję. Są jak migawka z przeszłości: potrafią przenieść myślą do lat dwudziestych, do czasów wojny, do szlacheckich dworków lub wiejskich domostw.
Zapomniane imiona PolakówFot. Licencjodawca
Lelio Michele Lattari

Dawne polskie imiona, dziś niemal całkowicie zapomniane, przez wieki były żywą częścią naszej tożsamości. Bogate w znaczenie, wywodzące się z kultury słowiańskiej, greckiej czy chrześcijańskiej, tworzyły przestrzeń, w której człowiek był nie tylko sobą, ale i kimś zakorzenionym – w rodzinie, w wartościach, w historii.

Ten artykuł to próba ocalenia tych imion od zapomnienia. Nie w formie katalogu dziwactw, ale jako opowieść o tym, co kiedyś było powszechne, a dziś niemalże zniknęło. A może wcale nie musi znikać?

● Dzierżysław

Staropolskie imię złożone z członów dzierżyć (trzymać, posiadać) i sława. Znaczy: „ten, który dzierży sławę”. Występuje w dokumentach średniowiecznych, m.in. u rycerstwa i drobnej szlachty. Odmiana żeńska: Dzierżysława. Obecnie praktycznie nieużywane, ale formalnie dopuszczone przez polskie prawo.

● Miłorad

Imię słowiańskie, złożone z członów miło- (miły, przyjazny) i -rad (radosny, chętny). Znaczy: „ten, który raduje się dobrem” lub „ten, który sprawia radość”. Pojawia się w formie pisemnej w dawnych aktach ruskich i polskich (XIII–XV w.). Dziś występuje bardzo rzadko.

● Przemysł

Dawna forma imienia Przemysław. Występuje m.in. u książąt wielkopolskich (Przemysł I, Przemysł II). Pochodzi od słowa przemysły – „rozsądek, rozwaga”. Dziś forma nieużywana, choć zachowana w historii i nazewnictwie geograficznym (np. Przemysławice).

● Boguchwał

Złożenie słów: Bogu i chwała. Oznacza „ten, który chwali Boga”. Imię często występowało w dokumentach klasztornych i szlacheckich w XV wieku. Obecnie całkowicie zapomniane.

● Ścibor

Imię staropolskie, oznacza „ten, który walczy o cześć” (ścinać + cześć). Występuje w dokumentach XIV–XV wieku, szczególnie w Małopolsce. Nosili je m.in. Ścibor ze Ściborzyc, możnowładca z czasów Władysława Jagiełły.

● Dobiesław

Imię słowiańskie: dobie- (dobiegać, dążyć) + sława. Oznacza „ten, który osiąga sławę”. Notowane w XIV i XV w. u drobnej szlachty mazowieckiej.

● Radomił

Imię o pozytywnym brzmieniu: radość + miłość. Występuje w dawnych zapiskach z regionów południowo-wschodnich. Bardzo rzadkie, dziś praktycznie nieużywane.

● Żegota

Rzadkie imię słowiańskie o niejasnym pochodzeniu – prawdopodobnie związane z ogniem (żarzyć). Nosił je m.in. Żegota Paweł Mycielski, uczestnik powstania listopadowego. W czasie II wojny światowej „Żegota” było kryptonimem Rady Pomocy Żydom.

● Gniewomir

Złożenie słów gniew i mir (pokój). Oznacza „ten, który przynosi pokój poprzez gniew” – postawa wojownika i obrońcy. Występuje w rękopisach z XV wieku.

● Lubomir

Imię pochodzenia południowosłowiańskiego (gł. czeskiego i słowackiego), w Polsce znane głównie w Galicji. Znaczy: „ten, który kocha pokój”. W XX wieku nadawane sporadycznie.

● Pelagia

Greckie imię od pelagos – „morze”. Nosiła je św. Pelagia z Antiochii, czczona w Kościele katolickim i prawosławnym. Popularne w XIX–XX wieku w rodzinach religijnych. Dziś nadawane ekstremalnie rzadko.

● Dobrosława

Imię słowiańskie: dobro + sława. Oznacza „ta, która sławi dobro”. Nosiła je m.in. Dobrosława – córka króla Przemysła I. Zapomniane, ale legalne i dopuszczalne do nadania.

● Świętosława

Słowiańskie imię żeńskie, znane z historii – nosiła je matka Kanuta Wielkiego, króla Anglii i Danii. Oznacza „ta, która sławi świętość”. Imię królewskie, dziś zupełnie nieużywane.

● Bronisława

Żeńska forma imienia Bronisław. Pochodzi od bronić i sława – „ta, która broni sławy”. Znana m.in. jako bł. Bronisława, norbertanka z XIII w. Dziś imię spotykane niemal wyłącznie u seniorek.

● Cieszygniewa

Staropolskie imię złożone z członów cieszyć się i gniew. Prawdopodobne znaczenie: „ta, która radzi sobie z gniewem” lub „radość po gniewie”. Występuje w kronikach z Mazowsza. Obecnie całkowicie zapomniane.

● Miłosława

Imię słowiańskie: miłość + sława. Znaczy: „ta, która sławi miłość”. Występuje w poezji romantycznej XIX wieku. Dziś niespotykane.

● Bogumiła

Żeńska forma imienia Bogumił – znaczy „miła Bogu”. Pochodzenie chrześcijańskie. Wspominana w żywotach świętych. Imię notowane do połowy XX wieku.

● Leokadia

Imię łacińskie, od Leocadia – prawdopodobnie związane z nazwą hiszpańskiej prowincji. Nosiła je św. Leokadia z Toledo, męczennica z III w. W Polsce popularna w XIX wieku. Dziś nieobecna w rejestrach.

● Kunegunda

Imię germańskie (kuni – ród, gund – walka). Nosiła je św. Kinga (Kunegunda), córka króla węgierskiego, żona Bolesława Wstydliwego. Imię królewskie, choć obecnie rzadko używane.

● Teofila

Greckie imię żeńskie od Theophilos – „przyjaciel Boga”. Spotykane w rodzinach szlacheckich w XVIII–XIX wieku. Występuje m.in. w listach i pamiętnikach epoki stanisławowskiej.

● Genowefa

Imię germańskie (geno – ród, wefa – żona). Nosiła je św. Genowefa z Paryża, patronka miasta. W Polsce popularne do połowy XX w., dziś bardzo rzadko spotykane.

● Apolonia

Imię greckie, związane z kultem Apolla. Nosiła je św. Apolonia, patronka dentystów. Dawniej nadawane kobietom urodzonym w lutym (w dzień św. Apolonii – 9.02). Dziś występuje bardzo rzadko.

● Balbina

Imię łacińskie, od Balbus – „jąkała” (początkowo przezwisko). Nosiła je św. Balbina, rzymska męczennica. Imię popularne w Galicji w XIX w.

● Kwiryna

Żeńska forma od Quirinus – imienia rzymskiego bóstwa wojny. W Polsce bardzo rzadkie, ale notowane w dokumentach z terenów wschodnich.

● Rozalia

Imię łacińskie, pochodzące od rosalia – święto róż. Nosiła je św. Rozalia z Palermo, patronka chroniąca przed zarazą. Popularne na południu Polski do lat 60.

● Prakseda

Greckie imię żeńskie, noszone przez św. Praksedę, rzymską męczennicę z I wieku. Obecne w tradycji chrześcijańskiej. Dziś zapomniane.

Dlaczego te imiona zniknęły?

Nie ma jednej przyczyny, dla której te imiona popadły w zapomnienie. Zmieniająca się moda, wpływy kulturowe, rosnące znaczenie międzynarodowej wygody – wszystko to sprawiło, że imiona takie jak Genowefa czy Boguchwał zaczęto postrzegać jako staroświeckie, a nawet śmieszne. Często wystarczyła jedna medialna karykatura czy kabaretowy żart, by całe pokolenie przestało rozważać dane imię jako poważny wybór dla dziecka.

Z czasem zaczęliśmy nadawać imiona „bezpieczne”, dobrze brzmiące również poza Polską, łatwe do zapisania i wymówienia. Tymczasem imiona zakorzenione w rodzimej kulturze i języku – te, które coś znaczyły, które coś niosły – odchodzą po cichu, niezauważone.

Czy warto je przywrócić?

Może właśnie teraz nadszedł moment, by spojrzeć na nie inaczej. Zamiast traktować je jak relikt przeszłości, można uznać je za świadomy wybór – unikalny, piękny i zakorzeniony. W czasach, gdy większość dzieci nosi podobne imiona, Dzierżysław czy Dobrosława mogą stać się wyrazem odwagi, oryginalności i szacunku dla tradycji.

Wiele z tych imion brzmi dziś nietypowo, ale nietypowość nie oznacza brzydoty. Wręcz przeciwnie – to często właśnie to, co niezwykłe, zostaje zapamiętane. A skoro każde imię niesie ze sobą pewną energię, pewne przesłanie – czyż nie warto sięgnąć po te, które mają głębokie korzenie?

Źródła

  1. Kazimierz Rymut, Imię twoje – Słownik imion, Kraków: PWN, 1995.
  2. Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927.
  3. Baza danych imion z rejestru PESEL – dane Ministerstwa Cyfryzacji, 2023.
  4. Słownik Staropolskich Nazw Osobowych PAN.
  5. Hagiografie świętych Kościoła katolickiego (m.in. „Żywoty Świętych Pańskich”).
  6. Encyklopedia PWN online (hasła: imiona, etymologia).
  7. Archiwalne metryki i spisy ludności (GENEALODZY.PL).
  8. Rejestr imion dopuszczalnych w Polsce – Rada Języka Polskiego.

Źródło artykułu:

Wybrane dla Ciebie

Szczecin: Nie miał prawka i przeglądu. Przyznał się też do narkotyków
Szczecin: Nie miał prawka i przeglądu. Przyznał się też do narkotyków
Nowy Tomyśl: Dzieje się w sprawie N-Parku. Co powstanie na terenie obiektu?
Nowy Tomyśl: Dzieje się w sprawie N-Parku. Co powstanie na terenie obiektu?
Bezwzględna władczyni. Jej zbrodnie szokują do dziś
Bezwzględna władczyni. Jej zbrodnie szokują do dziś
Łódź: Muzyczny plener na Placu Wolności. Zabrakło tańczących
Łódź: Muzyczny plener na Placu Wolności. Zabrakło tańczących
Za kulisami ślubnego przemysłu. Ten rynek rośnie, ale nie każdy przetrwa sezon
Za kulisami ślubnego przemysłu. Ten rynek rośnie, ale nie każdy przetrwa sezon
Groźnie na autostradzie A2. Zderzenie dwóch aut
Groźnie na autostradzie A2. Zderzenie dwóch aut
Ukrywał się w piwnicy. Policja i tak go wytropiła
Ukrywał się w piwnicy. Policja i tak go wytropiła
Bolesław Śmiały a Ruś. Kulisy polityki wschodniej Piastów
Bolesław Śmiały a Ruś. Kulisy polityki wschodniej Piastów
Jarocin Festiwal 2025. Tak bawicie się na piątkowych koncertach
Jarocin Festiwal 2025. Tak bawicie się na piątkowych koncertach
Rybnik: Taneczna impreza. Na rynku zorganizowano potańcówkę
Rybnik: Taneczna impreza. Na rynku zorganizowano potańcówkę
Chojnice: Umowa na budowę krytego lodowiska podpisana
Chojnice: Umowa na budowę krytego lodowiska podpisana
Koszalin: 10 lat Parku Wodnego. Padł dzienny rekord
Koszalin: 10 lat Parku Wodnego. Padł dzienny rekord