Dzień Świadomości Raka Prostaty: Badania ratują życie mężczyzn

Ogólnopolski Dzień Świadomości Raka Prostaty, ustanowiony w 2011 roku przez Fundację „Wygrajmy Zdrowie” im. Prof. Grzegorza Madeja, przypada 23 czerwca, w Dzień Ojca. Data nie jest przypadkowa – święto łączy troskę o zdrowie mężczyzn z rolą ojców jako filarów rodziny. Celem inicjatywy jest edukacja na temat raka prostaty, przełamywanie wstydu związanego z badaniami urologicznymi oraz zachęcanie mężczyzn do regularnych wizyt u lekarza.

W Polsce rak prostaty diagnozowany jest rocznie u około 18 000 mężczyzn, a około 5500 z nich umiera z powodu tej choroby. Wczesne wykrycie nowotworu znacząco zwiększa szanse na wyleczenie, dlatego kampanie takie jak ta są kluczowe.

Rak prostaty (rak gruczołu krokowego) jest drugim najczęściej występującym nowotworem złośliwym wśród mężczyzn w Polsce, stanowiąc około 23% wszystkich diagnozowanych nowotworów w tej grupie. Choroba rozwija się powoli, często bezobjawowo, co sprawia, że wielu mężczyzn zgłasza się do lekarza zbyt późno. Oto najważniejsze fakty:

• Wiek jako czynnik ryzyka: Nowotwór rzadko występuje przed 50. rokiem życia, a większość przypadków (87%) diagnozuje się po 60. roku życia, ze szczytem zachorowań w wieku 70-80 lat.
• Statystyki: W Polsce żyje około 120 000 mężczyzn z rozpoznanym rakiem prostaty, a liczba nowych przypadków rośnie.
• Śmiertelność: Co trzeci mężczyzna, który umiera z powodu choroby onkologicznej, chorował na raka prostaty (około 5500 zgonów rocznie).
• Wczesna diagnoza: Wykrycie raka we wczesnym stadium daje ponad 90% szans na 5-letnie przeżycie, ale w Polsce wyniki są gorsze niż w Europie Zachodniej (67% vs 83%), głównie z powodu późnej diagnostyki.

Choć dokładne przyczyny raka prostaty nie są w pełni poznane, znane są czynniki zwiększające ryzyko zachorowania:

• Wiek: Ryzyko rośnie wraz z wiekiem, szczególnie po 50. roku życia.
• Genetyka: Mężczyźni, których ojciec lub brat chorowali na raka prostaty, mają 2-krotnie wyższe ryzyko. Mutacje genów BRCA zwiększają prawdopodobieństwo o 19-24%.
• Styl życia: Otyłość, dieta bogata w tłuszcze i mięso, mała ilość warzyw, siedzący tryb życia, alkohol, ostre przyprawy oraz choroby weneryczne sprzyjają rozwojowi choroby.
• Czynniki ochronne: Amerykańskie badania wykazały, że 4 godziny tygodniowo szybkiego spaceru (5 km/h) zmniejszają ryzyko zgonu i nawrotu raka o 40%. Dieta bogata w warzywa, owoce i kwasy omega-3 również obniża ryzyko.

Profilaktyka jest kluczowa. Mężczyźni po 50. roku życia powinni raz w roku odwiedzać urologa, a po 40. roku życia, jeśli w rodzinie występował rak prostaty. Podstawowe badania to:

• Badanie per rectum: Pozwala ocenić rozmiar i strukturę prostaty.
• Test PSA: Oznaczenie stężenia antygenu sterczowego we krwi. Podwyższony poziom może wskazywać na raka, choć nie zawsze (np. przy łagodnym przeroście prostaty).
• Biopsja fuzyjna: Nowoczesna metoda diagnostyczna, wykonywana przez krocze, minimalizująca powikłania.

Wiele mężczyzn unika wizyt u urologa z powodu wstydu, braku wiedzy lub bagatelizowania objawów. Badanie per rectum, choć skuteczne, bywa uznawane za krępujące, a biopsja prostaty w Polsce często wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym. Jednak eksperci podkreślają, że wstyd nie jest sprzymierzeńcem w walce z rakiem. „Mężczyźni są mniej zdyscyplinowani niż kobiety w kwestii profilaktyki. Zgłaszają się, gdy pojawiają się objawy, a to często za późno” – mówi poseł Tomasz Latos, przewodniczący Sejmowej Komisji Zdrowia.

Rak prostaty na wczesnym etapie często nie daje objawów, co utrudnia wykrycie bez badań. Objawy, które mogą wskazywać na problem, obejmują:

• Częstomocz, szczególnie w nocy.
• Trudności w oddawaniu moczu lub przerywany strumień.
• Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza.
• Krew w moczu lub nasieniu (w zaawansowanym stadium).
• Ból w odcinku lędźwiowym lub utrata masy ciała.

Te same objawy mogą towarzyszyć łagodnemu przerostowi prostaty (LPP), który dotyka 30% mężczyzn po 50. roku życia i 70% po 80. roku życia. LPP nie jest nowotworem, ale wymaga monitorowania, ponieważ może maskować raka.

Dzięki postępowi medycyny rak prostaty jest coraz lepiej leczony. Wczesne stadium daje szanse na całkowite wyleczenie, a nowoczesne metody minimalizują powikłania:

• Prostatektomia z robotem da Vinci: Precyzyjna operacja, która zachowuje funkcje seksualne i moczowe.
• Brachyterapia: Radioterapia miejscowa, stosowana w Olsztynie.
• Hormonoterapia: Skuteczna w zaawansowanym stadium, np. lek Eligard.
• Biopsja fuzyjna: Mniej inwazyjna diagnostyka, redukująca powikłania.

W Polsce dostęp do zaawansowanych technologii, takich jak rezonans magnetyczny czy biopsja w znieczuleniu ogólnym, bywa ograniczony na NFZ, co budzi kontrowersje wśród pacjentów.

Ogólnopolski Dzień Świadomości Raka Prostaty to przypomnienie, że zdrowie mężczyzn zaczyna się od odwagi, by się zbadać. Rak prostaty, choć groźny, jest uleczalny, jeśli zostanie wykryty wcześnie. Regularne badania po 50. roku życia, zdrowy styl życia i przełamywanie wstydu to klucz do długiego życia.