Mój syn kończy 4 klasę. Należy mu się prezent? O nagradzaniu dzieci

Koniec roku szkolnego zbliża się wielkimi krokami. Jako mama czwartoklasisty zastanawiam się, jak uczcić ten moment. Czy powinnam nagrodzić syna za wybitne osiągnięcia w nauce? A może samo świadectwo z czerwonym paskiem to wystarczające wyróżnienie?

Mam w głowie kilka pomysłów na prezent… ale czy to nie przesada? Czy nie uczę go w ten sposób, że za każdy sukces należy się nagroda? Aby rozwiać swoje wątpliwości – i być może pomóc innym rodzicom – porozmawiałam z psychologiem Przemysławem Staroniem, współpracującym z MGA Entertainment Poland.

Od dłuższego czasu zastanawiam się, czy i jak nagrodzić syna za jego wyniki w nauce. Chcę, żeby wiedział, że jestem z niego dumna. Powiem mu to wprost, ale chciałabym też symbolicznie to okazać – spełniając jedno z jego małych marzeń. Skoro ma najlepszą średnią w klasie, prezent powinien być wyjątkowy. Ale jak bardzo?

Myślałam o nowym telefonie… tylko czy to nie za dużo? Czy nie sprawię, że w przyszłości będzie oczekiwał nagrody za każdy sukces? A może – co gorsza – zacznie uczyć się tylko dla nagród?

Wtedy usłyszałam od psychologa coś, co mocno zapadło mi w pamięć:

Kluczowy sposób wzmacniania pozytywnych postaw u dzieci wiedzie przez prawdziwą bliskość wyrażającą się w głębokim – autentycznym i uważnym – byciu z dzieckiem tu i teraz.

Zamiast więc skupiać się wyłącznie na nagrodzie, postanowiłam przyjrzeć się temu, jak rozmawiam z synem o wysiłku, pokonywaniu trudności i własnych emocjach.

Nie byłabym sobą, gdybym nie zapytała o prezenty. Zrezygnowałam z pomysłu najnowszego modelu telefonu, ale nadal chciałam coś podarować. Zapytałam psychologa o ryzyko związane z drogimi upominkami.

Zawsze istnieje ryzyko, że dziecko zacznie uczyć się tylko dla nagrody. One uczą się przede wszystkim przez naśladowanie reakcji, wyborów i postaw znaczących dla nich dorosłych, dlatego nasz przykład – pokazujący wartość drogi do czegoś, a nie samego celu – jest najlepszą wartością profilaktyczną. Zwłaszcza jeśli przykład ten połączymy z realną bliskością wyrażającą się m.in. w autentycznych, uważnych, wspierających rozmowach – powiedział Przemysław Staroń.

Co prawda w tym roku ten problem mnie nie dotyczy, ale już w przyszłym będzie. Myślę o nagradzaniu również drugiego dziecka, nawet jeśli ma on słabsze oceny, bo przecież nie każde dziecko wraca do domu z czerwonym paskiem. Czy oznacza to, że nie zasługuje na nagrodę? Wręcz przeciwnie. Dzieci, które włożyły ogromny wysiłek, pokonały lęki, zaczęły się bardziej angażować – potrzebują zauważenia szczególnie.

Zróżnicowanie nagród, zwłaszcza nagród za osiągnięcia, jest domeną instytucji takich jak szkoła. Tymczasem ważne jest to, aby jeśli nagradzać, to za zaangażowanie i włożony wysiłek. Natomiast absolutnie najważniejsze jest, aby pamiętać, że to, co najbardziej kluczowe w rodzinie, to bezwarunkowa miłość wyrażona w bliskich, akceptujących, empatycznych, wspierających i stymulujących do rozwoju relacjach. Mówiąc krótko: w razie wątpliwości postaw na jak najwięcej miłości – mówi ekspert psycholog współpracujący z MGA Entertainment Poland.

To pytanie zadaje sobie wielu rodziców, ja również sobie je zadałam. Jak nie przesadzić? Jak rozpoznać moment, gdy coś, co miało być formą docenienia, zamienia się w niezdrową zależność?

Ekspert sugeruje:

Odpowiedź ma sens tylko w kontekście indywidualnym. Jeżeli rodzic czuje, że przesadzanie z nagradzaniem może stawać się jego udziałem, warto to zobiektywizować poprzez rozmowę z kimś bliskim czy specjalistą. Czasem potrzebujemy zewnętrznego spojrzenia, by zobaczyć więcej.

Dla mnie takim „zimnym prysznicem” była rozmowa z koleżanką i psychologiem. Zrozumiałam, że to ja narzuciłam sobie obowiązek nagrody – a mój syn wcale jej nie oczekiwał.

Rozpieszczanie to spełnianie zachcianek bez związku z rzeczywistością czy wysiłkiem dziecka. Docenianie to zauważenie tego, co dziecko osiągnęło dzięki zaangażowaniu. Granica jest tam, gdzie prezent staje się celem samym w sobie, a nie efektem rozwoju. W takim razie, jeżeli chcesz tak jak ja docenić upominkiem malucha, zrób to, ale z głową!

Najważniejsze, by prezent miał wartość symboliczną – był wyrazem uznania za wysiłek i postęp, a nie tylko „kupnem rzeczy za oceny”. Warto podkreślić, że mądre nagradzanie nie oznacza automatycznego wręczania drogiej elektroniki czy spełniania każdej zachcianki. W centrum powinno być dziecko i jego potrzeby – nie rynek.

Co oznacza „mądry prezent”? To taki, który:

• Wzmacnia motywację wewnętrzną, a nie tylko oczekiwanie na kolejne nagrody.
• Wspiera rozwój zainteresowań i pasji.
• Nie porównuje – nie powinien zależeć wyłącznie od ocen, ale także od wysiłku, pokonywania trudności, rozwoju osobistego.
• Daje radość, ale i wartość edukacyjną lub emocjonalną.

Pomysły na mądre prezenty – przykłady:

• Czas i wspólne przeżycia. Najcenniejsze, co możemy dać dziecku, to nasza obecność. Wspólny wyjazd, jednodniowa wycieczka, wyjście do kina, piknik w lesie – to nagroda, która buduje więź i daje dziecku poczucie bycia zauważonym i docenionym.
• Książki i gry rozwijające. Jeśli dziecko interesuje się przyrodą, kosmosem, historią – książka w tym temacie może być inspiracją na wakacje. Gry planszowe rozwijające logiczne myślenie lub współpracę to również dobry wybór.
• Kurs, warsztaty, zajęcia wakacyjne. Nagrodą może być udział w warsztatach plastycznych, kursie fotograficznym, kodowania lub innych aktywnościach zgodnych z pasją dziecka. To inwestycja, która procentuje.
• Drobna rzecz – ale z sensem. Nie ma nic złego w drobnym gadżecie – pod warunkiem że nie jest to automatyczna nagroda za „piątkę z matmy”. Nowy zeszyt do rysowania, dobre słuchawki do nauki języków, zegarek czy notes z motywem motywacyjnym – mogą sprawić radość i być funkcjonalne.
• List pochwalny lub dyplom „od serca”. Słowa mają moc. Ręcznie napisany list od rodzica, w którym podkreślamy, z czego jesteśmy dumni – może mieć większą wartość niż niejedna materialna nagroda. Takie słowa zostają na długo.

Może więc, zamiast szukać idealnego prezentu, warto zapytać: „Czego moje dziecko naprawdę teraz potrzebuje?” Odpowiedź może Cię zaskoczyć – i ucieszyć. Czasem wystarczy kilka godzin pełnej obecności, żeby dziecko poczuło się naprawdę docenione. I to jest najpiękniejsze zakończenie roku, jakie możemy mu dać.