Nie tylko marchewka. Ogródki to recepta na silne społeczności

Ogródki społecznościowe i warzywniaki w środku miasta już dawno przestały być domeną entuzjastów ekologii czy hipisowskich aktywistów. Dziś to coraz silniejszy ruch społeczny, który zmienia oblicze miejskich przestrzeni – zwłaszcza w Warszawie. Ogrodnictwo miejskie przynosi wymierne korzyści środowiskowe i społeczne: pochłania dwutlenek węgla, poprawia jakość powietrza, łagodzi skutki miejskiej wyspy ciepła, a jednocześnie tworzy przestrzeń wspólnoty i relaksu.

Zespół badaczy z Uniwersytetu SWPS, Politechniki Warszawskiej i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego sprawdził, ile w stolicy jest terenów, które można by przeznaczyć pod nowe miejskie ogrody. Okazało się, że to aż 1,8 tys. hektarów – od nieużytków, przez parki i zieleń osiedlową, po tereny poprzemysłowe. Co istotne, wszystkie znajdują się maksymalnie 600 metrów od zabudowań mieszkalnych, a większość nawet w promieniu 300 metrów.

– Dla wielu miejskich ogrodników nie chodzi o uprawę pomidorów, ale o coś znacznie ważniejszego: relacje społeczne, kontakt z naturą, troskę o otoczenie i edukację ekologiczną – mówi dr hab. Piotr Majewski, kulturoznawca i socjolog z Uniwersytetu SWPS.

W ramach badań przeprowadzono ponad 250 wywiadów z osobami zaangażowanymi w warszawskie ogrody społeczne. Wyniki jasno pokazują, że ogrody stają się miejscem spotkań, integracji, nauki i terapii. To przestrzenie, w których mieszkańcy – niezależnie od wieku czy statusu społecznego – mogą razem działać i odpoczywać.

Kto uprawia miejskie ogrody? Warszawskie ogrody społeczne zrzeszają zwykle 10–15 stałych członków, przy czym uczestniczy w nich także szerokie grono „gości” – sąsiadów, dzieci, seniorów. Najbardziej zaangażowane są kobiety w wieku 50+, zwykle z wyższym wykształceniem, oraz rodziny z klasy średniej. Liderami grup są często pracownicy instytucji, przy których działają ogrody, społecznicy lub „ogrodniczy herosi”, poświęcający temu działaniu cały wolny czas.

Zdaniem respondentów, głównym celem ogrodnictwa miejskiego nie jest produkcja żywności, lecz działalność edukacyjna i ekologiczna. Ważne są także działania na rzecz bioróżnorodności, zarządzania bioodpadami czy retencji wody deszczowej. Wymiar terapeutyczny również jest nie do przecenienia – ogrody pomagają wyciszyć się, poprawiają samopoczucie, wzmacniają więzi międzyludzkie.

Naukowcy podkreślają, że potencjał ogrodnictwa miejskiego powinien być uznany za element zielonej infrastruktury miasta i aktywnie wspierany przez samorząd. Ich zdaniem warszawskie ogrody to nie tylko społeczna ciekawostka, ale realne narzędzie w walce ze skutkami zmian klimatycznych.

– Ogrodnictwo miejskie musi zostać potraktowane jako pełnoprawny element polityki przestrzennej i klimatycznej – przekonuje prof. Piotr Majewski.

Choć ogrodnictwo miejskie rozwija się dynamicznie, eksperci widzą potrzebę systemowego wsparcia: prawnego, finansowego i infrastrukturalnego. Zalecają również kampanie informacyjne, które zachęcą mieszkańców do zakładania i współtworzenia ogrodów – także tam, gdzie dziś rośnie tylko trawa albo... stoi płot.

Warszawa ma przestrzeń i chętnych. Potrzeba tylko decyzji, by w centrum miejskiej strategii umieścić nie tylko inwestycje deweloperskie, ale i miejsca, gdzie rośnie coś więcej niż beton.