Reforma WPR. Różnicowanie upraw kluczowym warunkiem pełnych dopłat

Reforma Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 wiąże wypłatę pełnych płatności z przestrzeganiem przez rolników określonych norm i wymogów. Jedną z nich jest norma GAEC 7, mówiąca o konieczności dywersyfikacji i zmianowania upraw.

Aby otrzymać pełne dopłaty, rolnik musi spełnić szereg podstawowych warunków związanych głównie z ochroną środowiska i klimatu. Wprowadzenie tego mechanizmu, zwanego warunkowością, stanowi fundament nowej zielonej architektury WPR.

Warunkowość uzależnia otrzymanie pełnego wsparcia w ramach:

• płatności bezpośrednich (w tym ekoschematów),
• płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych,
• płatności ekologicznych,
• premii z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych oraz
• płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW).

Za sprawą warunkowości od 2024 roku w polskim rolnictwie obowiązują nowe standardy dotyczące zmianowania i dywersyfikacji upraw w ramach normy GAEC 7. Te zasady są kluczowe, jeśli w gospodarstwie grunty orne zajmują powierzchnię powyżej 10 hektarów.

Jeśli masz więcej niż 10 hektarów gruntów ornych, na co najmniej 40% tej powierzchni musisz uprawiać inną roślinę w plonie głównym niż w roku poprzednim.

Przykład: Jeśli w 2024 roku na polu o powierzchni 10 ha miałeś pszenicę, w 2025 roku na tym samym polu możesz zasiać rzepak, ale na 4 ha tej działki musisz wprowadzić inną uprawę, na przykład jęczmień.

Dodatkowo, na żadnym polu nie możesz uprawiać tej samej rośliny w plonie głównym przez więcej niż 3 lata z rzędu. Zasada ta dotyczy upraw prowadzonych od 2023 roku.

Przykład: Jeśli w latach 2023, 2024 i 2025 na tym samym polu uprawiałeś kukurydzę, w 2026 roku musisz wprowadzić inną roślinę.

Aby spełnić wymogi dywersyfikacji upraw, gospodarstwo musi uprawiać na gruntach ornych różne gatunki roślin. To kluczowe, jeśli masz ponad 10 hektarów gruntów ornych.

• Dla gospodarstw powyżej 10 ha: Musisz mieć na swoich polach co najmniej 2 różne uprawy. Dodatkowo, ta, która zajmuje największą powierzchnię, nie może przekraczać 75% wszystkich gruntów ornych.
• Dla gospodarstw powyżej 30 ha: Wymagania są surowsze - musisz uprawiać co najmniej 3 różne rośliny. Największa z nich nadal nie może przekraczać 75% powierzchni, a dwie największe uprawy razem nie mogą zajmować więcej niż 95% gruntów ornych.

Naukowcy zaznaczają, że wprowadzenie różnorodności do płodozmianu to nie tylko wymóg unijny, ale także korzyść dla gleby i całego gospodarstwa. Przykładem dobrych praktyk jest włączanie do płodozmianu upraw z różnych grup, co poprawia żyzność gleby i pomaga w walce z chorobami i szkodnikami.

• Rośliny bobowate. To doskonały wybór, ponieważ wzbogacają glebę w azot. Wprowadź na swoje pola łubin, groch lub soję.
• Zboża. Wykorzystaj zarówno zboża ozime, takie jak pszenica czy żyto, jak i zboża jare, np. jęczmień lub owies. To dwie różne uprawy, liczące się do dywersyfikacji.
• Rośliny oleiste i okopowe. Rzepak i kukurydza to popularne uprawy, które świetnie wpisują się w płodozmian i pomagają w jego urozmaiceniu.
• Trawy na gruntach ornych. Uprawa traw na polach uprawnych to kolejny sposób na spełnienie wymogów, a jednocześnie poprawę struktury gleby.

Jeśli z jakichś powodów nie możesz zastosować się do powyższych zasad, masz do wyboru kilka alternatyw, które pozwalają spełnić wymogi normy GAEC 7.

1. Wsiewka w plon główny. Możesz wprowadzić w plon główny wsiewkę, np. koniczynę, trawę lub lucernę, którą będziesz utrzymywać:

• co najmniej do wysiewu kolejnej uprawy głównej,
• lub przez co najmniej 8 tygodni od zbioru plonu głównego.

2. Międzyplony. To popularne i korzystne dla gleby rozwiązanie. Możesz zastosować:

• Międzyplon ozimy: Wysiewasz go tak, aby utworzył pokrywę roślinną od 1 listopada do 15 lutego. Po 15 listopada dopuszczalne jest mulczowanie.
• Międzyplon ścierniskowy: Wysiewasz go w okresie od 1 lipca do 20 sierpnia i utrzymujesz co najmniej do 15 października lub przez minimum 8 tygodni od wysiewu.

Aby potwierdzić, że spełniasz wymogi GAEC 7, musisz prowadzić i przechowywać dokumentację. Najlepszym rozwiązaniem jest prowadzenie rejestru zabiegów agrotechnicznych.

Co powinien zawierać rejestr?

• Numer działki referencyjnej i oznaczenie działki rolnej.
• Powierzchnię i rodzaj uprawy.
• Daty i rodzaje wykonanych zabiegów agrotechnicznych.
• Datę zbioru plonu głównego.

Pamiętaj, aby przechowywać te dokumenty w formie papierowej lub elektronicznej przez okres, który pozwoli na weryfikację. ARiMR udostępniła gotowy formularz rejestru, który znajdziesz na jej stronie internetowej.

Zasady zmianowania i dywersyfikacji nie mają zastosowania, jeśli twoje grunty orne zajmują nie więcej niż 10 ha albo uprawiasz specjalistyczne uprawy:

• rośliny bobowate,
• trawy lub inne zielne rośliny pastewne,
• mieszanki traw z roślinami bobowatymi,
• uprawy wieloletnie,
• plantacje nasienne kukurydzy.

Wyłączone są również gospodarstwa ze specyficzną strukturą. Jeśli ponad 75% gruntów ornych to:

• ugory,
• uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych,
• uprawy roślin bobowatych. Zasady nie obowiązują także, jeśli ponad 75% użytków rolnych stanowią trwałe użytki zielone lub są wykorzystywane do produkcji traw.

• Rolnictwo ekologiczne: Rolnicy prowadzący produkcję ekologiczną są zwolnieni z tych wymogów na certyfikowanych gruntach ornych, chyba że zrezygnują z tego uprawnienia we wniosku o pomoc.

Podsumowując, pamiętaj, że w ramach normy GAEC 7 za odrębną uprawę uznaje się odmienny rodzaj rośliny, a także jarą i ozimą formę tej samej rośliny (np. pszenica ozima i pszenica jara to dwie różne uprawy).

Plantacje o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha położone obok siebie są traktowane jako jedna uprawa. Ponadto mieszanki roślin są uznawane za jedną uprawę, chyba że można wyraźnie określić, że są to różne gatunki roślin.

Wprowadzenie tych zmian ma na celu promowanie zrównoważonego rolnictwa, poprawę jakości gleby i zwiększenie bioróżnorodności. Dostosowanie się do nich jest kluczowe dla uniknięcia sankcji i korzystania z pełnych dopłat.