Roztocze Wschodnie to wciąż „nieodkryta” część Polski. Sprawdziłam, czy warto odwiedzić jedno z najbardziej wyjątkowych miejsc w kraju

Okolice Kresów Wschodnich to przede wszystkim niewielkie wsie, bezkresne lasy i niezwykle przyjaźni mieszkańcy, którzy z godną pozazdroszczenia dumą opowiadają o bogatej historii regionu i lokalnej kulturze, którą wciąż noszą w serach i kultywują z wielką starannością.

Trudno się temu dziwić, bo kraina leżąca obecnie na pograniczu Polski i Ukrainy była dawniej miejscem styku wielu kultur (głównie polskiej, ukraińskiej i żydowskiej), czego ślady można podziwiać do dziś. Dzieje Roztocza Wschodniego są niezwykłe burzliwe – niekiedy przepełnione beztroską i radością, czasem natomiast brutalne i krwawe. I choć przez większość czasu panuje tam zupełna cisza, pozostałości dawnych czasów zdają się krzyczeć do turystów, prosząc o ich uwagę i oferując „podróż w czasie” do wydarzeń, o których większość zwiedzających nie miała do tej pory pojęcia.

Cóż, jeśli szukasz przestrzeni na kompletne „odcięcie się” od codziennych obowiązków, pośpiechu i telefonu dzwoniącego co 5 minut, jestem przekonana, że wycieczka na Roztocze Wschodnie oczyści twój umysł lepiej niż niejeden kurs medytacji. Urozmaicona rzeźba terenu i malownicze trasy są wprost stworzone dla amatorów pieszych i rowerowych wycieczek.

Region przecina szlak rowerowy Green Velo, jest też dużo krótszych i równie malowniczych tras. Przez większość czasu (szczególnie w lasach i małych wioskach) nie ma za to zasięgu, więc bez poczucia winy możesz zrzucić swoją niedostępność na tamtejsze warunki. Nie wiem jak dla ciebie, ale dla mnie brzmi to jak urlop idealny.

Jeżeli myślisz, że Bieszczady to najspokojniejsza część naszego kraju zdradzę ci, że jesteś w dużym błędzie – wystarczy kilka dni na Roztoczu, by się o tym przekonać.

Roztocze Wschodnie to kraina położona na pograniczu woj. lubelskiego i woj. podkarpackiego. Przecina ją granica z Ukrainą. Obszar możesz kojarzyć z pięknymi uzdrowiskami – na pewno znasz Krasnobród i Horyniec-Zdrój.

Bardzo spokojnie nie oznacza nudno. Wręcz przeciwnie! Kresy Wschodnie niemal na każdym kroku zaskakują swoim pięknem i różnorodnością atrakcji. Zabytkowe cerkwie (w tym także jedna wpisana na listę UNESCO), okazałe pałace, kościoły, przepiękne krajobrazy... Trudno wymienić je wszystkie! Poniżej lista najważniejszych atrakcji, które warto zobaczyć podczas pobytu na Roztoczu Wschodnim.

• Cerkiew św. Paraskewy w Radrużuto jedna z najbardziej znanych i najcenniejszych świątyń na świecie, wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wewnątrz kryje się przepiękny ikonostas, z zewnątrz kryje się potężna dzwonnica. Teren świątyni otacza gruby mur obronny. Absolutna perełka, którą trzeba zobaczyć!
• Cerkiew w Gorajcu została wzniesiona ok. 1586 roku, co czyni ją (obok cerkwi w Radrużu) jedną z najstarszych cerkwi drewnianych w Europie. Co ciekawe, wciąż zachowała się tam większa część wyposażenia, wraz z pełnym ikonostasem.
• Cerkiew w Nowym Bruśnie po zniszczeniach z czasów II wojny światowej powstała jak feniks z popiołów. Od 2014 roku, dzięki przeprowadzonej przez specjalistów rekonstrukcji, można na własne oczy zobaczyć, jak świątynia prezentowała się na przełomie XVIII i XIX wieku.

Jeśli zamierzasz spędzić na Roztoczu Wschodnim więcej czasu, możesz śmiało zaplanować także odwiedzenie innych, równie ciekawych obiektów – znajdziesz je w Kowalówce i Łówczy.

Podróżując do miejscowości Werchrata, Lubliniec Stary, Lubliniec Nowy, Niemstów czy Nowe Sioło, możesz zobaczyć za to przepiękne cerkwie murowane. To jedne z nielicznych tego rodzaju obiektów, które nie zostały zniszczone podczas akcji „Wisła”. Przed popadnięciem w ruinę uchroniło je przekształcenie w kościoły lub centra wystawienniczo-koncertowe. Pozostałe budowle spotkał smutny los – komunistyczne władze urządziły w nich magazyny nawozów i raczej nie przejmowały się ich późniejszym stanem.

We wschodniej części Roztocza warto zobaczyć też urokliwe kościoły i okazałe pałace – każdy budynek ma własną, wyjątkową historię.

• Obserwatorium astronomiczne w Tymcach,
• Muzeum Kresów w Lubaczowie,
• Dahany,
• Wodospady: w Starym Bruśnie i na rzece Różaniec.

Skoro mowa o roztoczańskich świątyniach, nie sposób zapomnieć o lokalnych cmentarzach. Stanowią one nie tylko miejsce pochówku i pamięci o dawnych mieszkańcach – są także świadectwem rozwoju kamieniarki bruśnieńskiej. Nagrobki wykonywano z surowca wydobywanego w kamieniołomie na zboczach góry Brusno. Na przestrzeni lat umiejętności i styl artystów-rzeźbiarzy stale ewoluował. Najznamienitsi z nich za wykonanie nagrobka pobierali naprawdę duże opłaty, a bycie posiadaczem takiego dzieła wiązało się ze sporym prestiżem.

Ważnym punktem na liście regionalnych atrakcji jest również Cerkwisko w Dziewięcierzu, ukryte za miejscowym cmentarzem. To pozostałości (a dokładniej dwie bramy i cztery kapliczki) po murowanej cerkwi, zbudowanej w 1838 roku. Szczególnie pięknie jest tam w słoneczne dni, kiedy można podziwiać promienie wpadające przez kamienne bramy.

Atrakcją, którą docenią szczególnie fani historii są za to schrony na Linii Mołotowa. Zbocza wzniesienia Wielki Dział skrywają aż 14 takich obiektów, zbudowanych w latach 1940-1941.

Brzmi przerażająco? Być może, ale według mieszkańców Roztocza Wschodniego jest w tym ziarno prawdy. Jeśli gęste lasy i zupełna cisza to twoim zdaniem za mało, by uznać miejsce za „tajemnicze”, po tej historii raczej zmienisz zdanie.

Magda mieszka na Roztoczu Wschodnim i zna je jak własną kieszeń. Zdradziła mi, że miejscowi są bardzo czujni na... rozdrożach. Według dawnych wierzeń, rozwidlenia lub skrzyżowania dróg to miejsca, w których dobro walczy ze złem. Właśnie z tego powodu, podróżując po Roztoczu Wschodnim we wspomnianych lokalizacjach często można zobaczyć krzyże lub kapliczki.

– Blisko miejscowości mojego zamieszkania było rozdroże. Wierzono, że są tam siły nieczyste, dlatego postawiono tam kapliczkę, jednak zanim ta kapliczka się tam znalazła, pewnemu gospodarzowi zaczęły bez powodu zdychać prosięta. W miejscowości mieszkała starsza pani, której bały się psy na wsi. Gospodarz poszedł do tej kobiety po poradę, a ona poradziła mu zawinąć truchło świni w lniane prześcieradło i zanieść na to rozdroże – jednym warunkiem było to, żeby w drodze z powrotem do domu nie odwracał się za siebie. Zrobił tak, jak kazała: położył prześcieradło z nieżywym zwierzęciem i skierował w stronę domu. Kiedy szedł, słyszał, jak ktoś cały czas woła go po imieniu. Na szczęście nie odwrócił się, a kilka dni później w jego gospodarstwie wszystko wróciło do normy – opowiada mieszkanka Roztocza.

Zdecydowanie, po stokroć: tak! Choć mój pobyt był bardzo krótki, a plan zwiedzania dość intensywny, wróciłam z wyjazdu wypoczęta bardziej, niż po tygodniowym plażowaniu. Być może to bliskość natury lub życzliwość ludzi... a może jedno i drugie? Roztocze Wschodnie to dla mnie ogromne odkrycie i jedno z miejsc, do których na pewno powrócę jeszcze wiele razy.