Coś pękło w globalnej edukacji. Coraz mniej uczniów osiąga minimalny poziom umiejętności

Z raportu National Assessment of Educational Progress (NAEP) wynika, że średnie wyniki z czytania i matematyki wśród amerykańskich maturzystów spadły do poziomu najniższego od początku XXI wieku. Średni wynik z czytania był w 2024 roku aż o dziesięć punktów niższy niż w 1992, kiedy test przeprowadzono po raz pierwszy, a wyniki z matematyki osiągnęły najgorszy poziom od 2005 roku.

Tylko 35 procent uczniów uzyskało wyniki na poziomie co najmniej "proficient" w czytaniu (poziom biegły, ale nie "bardzo dobry" w polskim rozumieniu, uczeń rozumie materiał w stopniu solidnym, potrafi zastosować wiedzę w typowych kontekstach i wykazać zrozumienie głównych idei), a 22 procent w matematyce. Aż 45 procent uczniów znalazło się poniżej podstawowego poziomu umiejętności matematycznych.

Jak podkreślił pełniący obowiązki komisarza NCES Matthew Soldner, dane te są "trzeźwiące" i wskazują, że coraz większa liczba uczniów nie osiąga nawet minimalnych standardów kompetencji poznawczych.

Eksperci zauważają, że spadki zaczęły się jeszcze przed pandemią, a Covid-19 jedynie przyspieszył ujawnienie słabości systemu. Harvardzki ekonomista edukacji Thomas Kane stwierdził, że kryzys wśród najsłabszych uczniów rozpoczął się około 2015 roku i od tamtej pory narasta. Eric Hanushek z Uniwersytetu Stanforda pisał wręcz, że "pandemia nie złamała amerykańskiej edukacji - ona już wcześniej była złamana".

Jednym z najczęściej przywoływanych czynników jest rosnący wpływ technologii i krótkich form cyfrowych. Carol Jago, ekspertka z UCLA, zwróciła uwagę, że współcześni uczniowie czytają mniej książek i rzadziej obcują z dłuższymi tekstami.

- Aby być dobrym czytelnikiem, trzeba mieć wytrzymałość, by zostać na stronie nawet wtedy, gdy lektura staje się trudna - powiedziała. - Trzeba budować te "mięśnie", a my ich już u dzieci nie rozwijamy.

Robert Balfanz z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa dodaje, że codzienna ekspozycja na krótkie treści wizualne, typowe dla mediów społecznościowych, osłabia zdolność skupienia uwagi. Młodzi ludzie uczą się funkcjonować w systemie błyskawicznych nagród i natychmiastowych odpowiedzi, co kłóci się z procesem głębokiego czytania, refleksji i rozumowania matematycznego.

To zjawisko nie ogranicza się do Stanów Zjednoczonych. Międzynarodowe badania OECD - w tym PISA - pokazują podobne tendencje: młodzież coraz częściej ma trudność z analizą złożonych tekstów i interpretacją informacji. Polska wciąż utrzymuje się w górnych rejestrach rankingu, ale również u nas nauczyciele obserwują spadek "czytelniczej wytrzymałości", a uczniowie częściej niż kiedyś deklarują, że dłuższe lektury ich nużą.

Zdaniem badaczy, źródłem problemu jest nie tylko technologia, lecz także sposób organizacji nauki. Uczniowie spędzają mniej czasu na rzeczywistym uczeniu się, częściej opuszczają zajęcia, a lekcje - jak zauważa Kane - stają się mniej efektywne, bo nauczyciele muszą nieustannie powtarzać materiał. Jednocześnie nauka w szkole przegrywa konkurencję z cyfrowymi bodźcami, które oferują natychmiastowe gratyfikacje i nie wymagają wysiłku poznawczego.

Niektóre stany w USA już wprowadzają ograniczenia w korzystaniu ze smartfonów w szkołach. W podobnym kierunku idą również rządy Francji, Holandii i Finlandii. Coraz więcej ekspertów przekonuje, że trzeba odbudować kulturę skupienia, a to wymaga zarówno zmian w sposobie nauczania, jak i w środowisku cyfrowym, w jakim dorasta młodzież.

Zjawisko, które dziś obserwujemy w Stanach Zjednoczonych, to sygnał ostrzegawczy również dla Polski. Uczniowie, którzy rosną w świecie natychmiastowych komunikatów i krótkich form, tracą umiejętność głębokiego czytania, interpretowania i myślenia krytycznego. A bez tych kompetencji żadna reforma edukacji nie przywróci szkołom ich podstawowej funkcji - uczenia skupienia, wysiłku i rozumienia.

Źródło: The Guardian