Czy bezumowne korzystanie z działek umożliwia uzyskanie płatności?

Chodzi o wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z 23 maja 2025 r., sygn. akt I SA/Op 190/25. Rolnik złożył wniosek do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (dalej: ARiMR) o przyznanie płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW). Spór rolnika z ARiMR dotyczył tego, czy bezumowne korzystanie z działek umożliwia uzyskanie płatności.

ARiMR wezwała rolnika do wyjaśnienia nieścisłości związanych z posiadaniem tytułów prawnych do działek. Rolnik przedłożył akty własności części działek rolnych zgłoszonych do płatności. Stwierdził również, że pozostałe działki objęte wnioskiem dzierżawi (pisemnie lub ustnie). Rolnik oświadczył, że prowadzi samodzielnie gospodarstwo rolne. Okazał też do wglądu faktury VAT, co świadczy o samodzielnym prowadzeniu gospodarstwa rolnego.

W trakcie postępowania urzędnicy ARiMR otrzymali informację od osób trzecich, że część działek użytkują osoby bez zgody właścicieli (rolnika i jego żony). Przeprowadzono kontrolę w gospodarstwie rolnika.

Rolnik do części działek nie otrzymał płatności, ponieważ nie dysponował do nich tytułem prawnym. Takie uzasadnienie podała ARiMR. Dyrektor oddziału regionalnego ARiMR w Opolu utrzymał w mocy decyzję urzędu I instancji. Sprawa na skutek skargi rolnika trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjny w Opolu. Sąd uznał skargę za uzasadnioną i uchylił decyzję ARiMR.

Sąd podkreślił, że przepisy rozporządzenia ONW nie zawierają definicji posiadania przez rolnika użytków rolnych, do powierzchni których ubiega się o płatności. Jednak przyjmuje się w orzecznictwie sądów administracyjnych, że powinna to być osoba, która faktycznie użytkuje grunty. Taka osoba decyduje, jakie rośliny uprawiać, jakie nasiona wysiać, jakich maszyn i urządzeń rolniczych użyć. Zasadniczym celem płatności jest bowiem dofinansowanie produkcji rolnej.

Posiadanie — jako warunek przyznania płatności — jest zatem stanem faktycznym, a nie wyłącznie stanem prawnym. Oznacza to, że można mieć tytuł prawny do gruntu rolnego, ale nie mieć uprawnienia do płatności. Można również posiadać grunty rolne bez tytułu prawnego, a nawet w złej wierze i z tego tytułu mieć prawo do uzyskania płatności. Rolnik wnioskujący o płatność nie musi bezpośrednio i osobiście pracować na gruntach. Rzecz jednak w tym, aby pracować w jego imieniu i aby miał decyzyjność w sprawie do prac polowych.

Wynika z powyższego, że rolnik nie ma obowiązku posiadać i przedkładać ARiMR umów co do wnioskowanych gruntów. Konieczność okazania tytułu prawnego występuje jedynie, gdy chodzi o rozstrzygnięcie konkurencyjnych wniosków o uzyskanie płatności. Przesłanką uzyskania płatności jest posiadanie gruntu w danym dniu.

Zatem bezumowne korzystanie z działek / gruntu nie stanowi podstawy do odmowy przyznania płatności bezpośrednich. Jednak warunkiem jest to, aby rolnik posiadał grunt w dyspozycji i nie został złożony konkurencyjny wniosek osoby posiadającej tytuł prawny do gruntu — orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu.