Ferdynand Demara. Najsłynniejszy oszust XX wieku

Ferdynand Waldo Demara urodził się w 1921 roku w Lawrence w stanie Massachusetts. Od młodości wykazywał się niezwykłą inteligencją i fotograficzną pamięcią, ale też nieprzeciętną skłonnością do uciekania przed rutyną i autorytetami.

W wieku kilkunastu lat uciekł z domu i wstąpił do klasztoru trapistów, jednak szybko porzucił życie zakonne. Jego dorosłe życie to seria spektakularnych podszywań się pod różne osoby: był m.in. nauczycielem psychologii, kierownikiem więzienia, inżynierem, prawnikiem, a nawet mnichem w kilku zakonach.

Najbardziej znanym epizodem z życia Demary była jego rola chirurga podczas wojny koreańskiej. W 1951 roku, wykorzystując skradzione dokumenty, przyjął tożsamość doktora Josepha Cyra, młodego kanadyjskiego lekarza, którego poznał wcześniej w zakonie. Pod fałszywym nazwiskiem zgłosił się do służby w Royal Canadian Navy i został skierowany na pokład niszczyciela HMCS Cayuga jako jedyny chirurg okrętowy.

Wkrótce po objęciu stanowiska na okręcie pojawiło się szesnastu ciężko rannych żołnierzy, głównie południowokoreańskich partyzantów. Demara, nie mając żadnego doświadczenia operacyjnego, zamknął się w swojej kajucie z podręcznikiem chirurgii i w ekspresowym tempie przestudiował niezbędne procedury. Następnie, z zimną krwią, przeprowadził amputacje kończyn, operacje klatki piersiowej i usuwanie kul. W każdej sytuacji polegał na swojej pamięci, intuicji i wsparciu personelu medycznego, który nie podejrzewał, że mają do czynienia z amatorem.

Co najbardziej zdumiewające, wszyscy ranni przeżyli! Demara wykazał się nie tylko odwagą, ale też umiejętnością szybkiego uczenia się pod presją. Jego sukcesy szybko trafiły do kanadyjskiej prasy, a "doktor Cyr" został okrzyknięty bohaterem.

Sława Demary okazała się jego zgubą. Artykuły o bohaterskim chirurgu z Cayugi dotarły do matki prawdziwego doktora Cyra w Kanadzie, która natychmiast rozpoznała, że jej syn nie mógł być na froncie. Zaalarmowała władze, a śledztwo szybko ujawniło mistyfikację.

Kapitan okrętu, James Plomer, początkowo nie wierzył w oszustwo. Nie mógł uwierzyć, że ktoś bez wykształcenia medycznego mógł przeprowadzić tak skomplikowane operacje.

Kanadyjska marynarka stanęła przed dylematem: ujawnienie skandalu groziło kompromitacją całej instytucji. Zdecydowano się więc na ciche rozwiązanie sprawy – Demara został zwolniony ze służby i deportowany do Stanów Zjednoczonych. Nie postawiono mu zarzutów karnych, a sprawa została zamieciona pod dywan, by uniknąć dalszego rozgłosu.

Kariera Demary nie zakończyła się na wojnie koreańskiej. W kolejnych latach podszywał się m.in. pod psychologa, nauczyciela akademickiego, dyrektora więzienia w Teksasie, a nawet pastora i nauczyciela na wyspie w stanie Maine.

W każdym przypadku wykorzystywał swój urok osobisty, by zdobyć zaufanie otoczenia, a także umiejętność szybkiego przyswajania wiedzy z książek i obserwacji.

Jego działalność zainspirowała powstanie książki "The Great Impostor" Roberta Crichtona oraz filmu pod tym samym tytułem z 1961 roku, w którym w rolę Demary wcielił się Tony Curtis. Demara do końca życia pozostawał postacią kontrowersyjną. Dla jednych był genialnym oszustem, dla innych bohaterem ludowym, który udowodnił, że granice ludzkich możliwości są znacznie szersze, niż się powszechnie uważa.

Co popychało Demarę do tak ryzykownych działań? Psychologowie podkreślają, że nie był typowym przestępcą. Nie zależało mu na pieniądzach, lecz na uznaniu i poczuciu wyjątkowości.

Sam Demara twierdził, że w każdej organizacji istnieje "próżnia władzy", którą można zagospodarować, jeśli nie wchodzi się w drogę innym i nie zagraża ich pozycji. Swoje sukcesy tłumaczył umiejętnością wypełniania luk i tworzenia nowych ról tam, gdzie nie było ustalonych standardów.

Jego biografowie zauważają, że Demara był mistrzem autoprezentacji i manipulacji. Potrafił zjednywać sobie ludzi, delegować zadania i korzystać z pomocy podwładnych, ukrywając własne braki. W wielu przypadkach jego działalność przynosiła realne korzyści. Jako fałszywy chirurg uratował życie, jako dyrektor więzienia wprowadził innowacyjne metody resocjalizacji.