Jak dokarmiać ptaki zimą. Porady oraz korzyści dla ptaków i ogrodu

W Polsce dokarmianie ptaków zimą ma długą tradycję, sięgającą co najmniej kilkudziesięciu lat, kiedy pasjonaci przyrody zaczęli budować pierwsze karmniki mimo braków surowców. Dziś, w obliczu surowych mrozów i śniegu, ta praktyka wspiera zimujące gatunki, zwiększa ich szanse na przetrwanie i wzmacnia lokalne ekosystemy. Eksperci z Lasów Państwowych i ornitologów podkreślają, że właściwe dokarmianie nie tylko pomaga ptakom, ale też edukuje społeczności i przynosi korzyści zdrowotne ludziom.

Dokarmianie ptaków zimą ewoluowało od amatorskich inicjatyw w latach 90., kiedy entuzjaści walczyli z brakiem materiałów, do masowej akcji z gotowymi mieszankami i inteligentnymi karmnikami. W Polsce zimują sikorki, wróble, kosy, dzięcioły i szpaki, które w miastach jak Wrocław czy na wsiach wokół Milicza i zwłaszcza Stawów Milickich potrzebują wsparcia, gdy śnieg zakrywa nasiona i owady. Badania pokazują, że w zurbanizowanych obszarach ptaki intensywnie korzystają z karmników, co zapobiega spadkowi populacji.

W Polsce wróbel notuje umiarkowany spadek liczebności w środowiskach miejskich i rolniczych, co obejmuje Dolny Śląsk (Wrocław, Milicz). Monitoring MPPM z 2023 r. wykazał 13-14% spadek w dużych miastach (>100 tys. mieszkańców), w tym Wrocławiu, gdzie wróbel jest jednym z najsilniej malejących gatunków miejskich. Na Śląsku (w tym Dolny) badania lokalne z 2016 r. potwierdziły obecność w różnych siedliskach, ale bez aktualnych szacunków par lęgowych; populacja krajowa klasyfikowana jako LC (najmniejszej troski), lecz z trendem spadkowym.

Główne czynniki to utrata pokarmu (herbicydy, insektycydy), brak miejsc lęgowych w miastach i zmiany w gospodarce rolnej. Dla Dolnego Śląska dane z Biuletynu Monitoringu Przyrody 2024 (za sezony 2021-2024) nie podają konkretnych liczb dla wróbla, skupiając się na trendach ogólnopolskich; pełne raporty MPP 2024/2025 dostępne na monitoringptakow.gios.gov.pl. Lokalne obserwacje OTOP sugerują kontynuację spadku w zurbanizowanych obszarach jak Wrocław.

Zacznij dopiero przy długotrwałych mrozach lub śniegu, zazwyczaj od listopada, gdy naturalny pokarm staje się niedostępny. Dokarmiaj systematycznie - codziennie lub co 1-2 dni - małe porcje, by uniknąć pleśni i strat energii ptaków. Zakończ wiosną, gdy temperatury rosną i wracają owady, co zapobiega uzależnieniu ptaków od człowieka.

Najlepsze są wysokoenergetyczne nasiona słonecznika (niełuskanego), proso, owies, kasze, niesolone orzechy, domowe kule z smalcu i nasion oraz owoce jak jarzębina. Tłuszcze jak słonina tylko w mrozy, by nie jełczały. Unikaj chleba, soli, resztek kuchennych i spleśniałego jedzenia, które powodują choroby i pasożyty. Zapewnij też niezamarzającą wodę w płytkim poidełku.

Wybierz wysokość 1,5-2 m, blisko drzew lub krzewów dla schronienia, ale z dala od kotów, gęstych gałęzi i czystych szyb, by uniknąć kolizji. W ogrodach czy na balkonach we Wrocławiu sprawdzają się karmniki zamknięte chroniące przed pogodą. Czyść je regularnie z odchodów i resztek, by zapobiec epidemiom.

Ptaki zyskują kalorie na walkę z zimnem, kontrolują owady i szkodniki w ogrodach, rozsiewają nasiona. Wspiera to bioróżnorodność i równowagę ekosystemów. Dla mieszkańców to edukacja, obserwacja przyrody redukująca stres oraz budowanie świadomości ekologicznej - badania potwierdzają pozytywne efekty zdrowotne.