Jak powstał Rzym? Fakty, legendy i świadectwa archeologów
Wzgórza nad Tybrem świeciły pustkami, gdy według legend ślady wilczycy wyznaczyły miejsce powstania miasta, które miało odmienić losy Europy i całego świata. Rzym, początkowo kilka chat na Palatynie, w ciągu stuleci rozrósł się w metropolię, której prawo, architektura i filozofia ukształtowały cywilizację Zachodu.
Ilustracja poglądowa
Gdzie kończy się legenda, a zaczyna historia
Według najbardziej znanej wersji tradycji, Rzym powstał 21 kwietnia 753 roku p.n.e. z woli Romulusa, który wcześniej zabił swego brata Remusa w sporze o przebieg granic nowego miasta. Ojcem braci miał być bóg Mars, matką królewska córka Rea Sylwia, którą uwięził jej wuj-król, by nie doczekać się prawowitego następcy tronu.
Zamiast śmierci noworodków, maluchy zostały porzucone w koszu na Tybrze. Ocalała je wilczyca, wykarmiły ptaki, aż odnaleźli ich prosty pasterz z żoną. Mit o założeniu miasta przez Romulusa był nie tylko opowieścią o korzeniach, lecz także formą legitymizacji rzymskiej władzy.
Podkreślał boskie pochodzenie władców i wyjątkowość społeczeństwa, które zrodziło się z najazdu, gościnności, kompromisu i przemocy. Archeologia sugeruje jednak inne początki tej historii.
Świadectwa sprzed legend
Badania pokazują, że wzgórza nad Tybrem zamieszkiwali już Latynowie, niewielki italski lud, który we wczesnej epoce żelaza założył tu kilka osad. Wykorzystali strategiczne położenie na przecięciu szlaków handlu solą i winem między północą a południem Italii. Dopiero potem osada na Palatynie zaczęła stopniowo rozszerzać wpływy.
Łączyła się z Sabinami, Etruskami i innymi sąsiadami, a z czasem wchłaniała kolejne wzgórza. Najważniejsze stały się symboliczne "siedem wzgórz Rzymu": Palatyn, Kapitol, Eskwilin, Kwirynał, Wiminał, Celius i Awentyn.
Ten proces zajął dziesiątki lat i nie miał nic wspólnego z jednorazowym aktem założycielskim legendarnego Romulusa. Był raczej powolną konsolidacją kilku plemiennych osad w jedno większe miasto.
Siedmiu królów i kształtowanie tożsamości
Po Romulusie, według tradycji, miastem rządziło jeszcze sześciu królów. W tym okresie wykształciły się podstawowe instytucje rzymskie: senat jako rada starszych, podział obywateli na patrycjuszy i plebejuszy oraz rytuały, prawo i hierarchia społeczna.
Mity przekazują, że po śmierci Romulusa miastem rządził sabiński król Numa Pompiliusz. Następcy to Tullus Hostiliusz, Ankus Marcjusz, Tarquiniusz Stary, Serwiusz Tuliusz i Tarquiniusz Pyszny. Większość miała być Etruskami, co świadczy o złożoności etnicznej i kulturowej wczesnego Rzymu.
Ostatni z królów, Tarkwiniusz Pyszny, miał być tyranem wygnanym przez obywateli po skandalu z Lukrecją. Ten dramat stał się podwaliną republiki i nowego ustroju politycznego.
Rewolucja urbanistyczna VII-VI wieku
Naukowcy potwierdzają, że w VII-VI wieku p.n.e. Rzym przeszedł prawdziwą rewolucję urbanistyczną. Powstały mury obronne, forum, świątynie i systemy kanałów. Styl życia i architektura zaczęły przypominać te znane z Etrurii.
Rzym zaczął panować nad całą lewobrzeżną doliną Tybru, kontrolując najważniejsze szlaki handlowe i zasoby soli. To przyspieszyło jego rozwój gospodarczy i polityczny. Miasto przestało być zwykłą osadą, a stało się regionalnym centrum władzy.
Wpływy etruskie widać wyraźnie w architekturze, religii i organizacji społecznej. Rzym uczył się od bardziej rozwiniętych sąsiadów, przejmując i adaptując ich osiągnięcia do własnych potrzeb.
