Katowice: Jedno z najbardziej zielonych miast w Polsce

Trudna historia całego regionu zmagającego się z kilkusetletnimi skutkami intensywnej działalności przemysłowej, ale też aspiracje i dokonania miasta w zakresie transformacji legły u podstaw organizacji w grudniu 2018 r. Szczytu Klimatycznego ONZ - COP24 w Katowicach. To najważniejsze globalne forum poświęcone światowej polityce klimatycznej, podczas którego zapadają decyzje o kluczowym znaczeniu dla świata. Wzięło w nim udział kilkadziesiąt tysięcy osób - przedstawicieli struktur państwowych, instytucji, organizacji pozarządowych i środowisk naukowych ze 190 krajów.

Większość katowickich lasów to efekt współczesnych nasadzeń, ale są też pozostałości prastarej Puszczy Śląskiej, z dwoma rezerwatami przyrody - Ochojec i Las Murckowski. W mieście znajdują się też liczne parki. Największe i najpopularniejsze to: Park Kościuszki - z cieszącym się dużą popularnością podczas śnieżnych zimowych dni torem saneczkowym - i Dolina Trzech Stawów, gdzie znajdziemy z kolei plażę z kąpieliskiem i czterokilometrową rolkostradę.

Katowicki samorząd pozyskuje ze źródeł zewnętrznych oraz przeznacza z własnej kasy co roku znaczące środki na "zielone" inwestycje, również w ramach Zielonego Budżetu Miasta Katowice, którego kolejna edycja dobiega właśnie końca. Mieszkańcy mogli zgłaszać projekty wiosną, teraz kończy się etap ich weryfikacji, a ogłoszenie informacji o wyborze zadań do realizacji zaplanowano na 30 września.

W lipcu Katowice ogłosiły przetarg na realizację 7 zadań, wyłonionych w ramach ubiegłorocznej edycji Zielonego Budżetu. Wśród nich jest m.in. zagospodarowanie terenu położonego u zbiegu ul. Chorzowskiej i ul. Ściegiennego, miejskie służby posadzą tam 23 drzewa i krzewów.

Nieopodal - w dzielnicy Dąb - również pojawi się kilkanaście nowych drzew, w Bogucicach pas drogowy przy ul. Kopalnianej oraz wybrane odcinki ulic Ścigały i Ryszarda zostaną obsadzone 247 krzewami róż. W Załężu zielone zmiany obejmą przestrzeń między ul. Gliwicką a ul. Ledóchowskiego, gdzie uzupełniony zostanie szpaler grabów. Nowe rośliny pojawią się także w Koszutce, w pasie drogowym na odcinku między ul. Grażyńskiego i ul. Misjonarzy Oblatów.

- Zielony Budżet stał się istotnym elementem włączania mieszkanek i mieszkańców we współdecydowanie o Katowicach. To ważne narzędzie w zakresie zazieleniania dzielnic i edukacji ekologicznej. O jego popularności świadczy wysoka liczba składanych co roku wniosków. W pięciu dotychczasowych edycjach katowiczanki i katowiczanie zgłosili blisko 970 pomysłów, z których prawie 460 o wartości przeszło 13,5 mln zł trafiło do realizacji. W tym roku, podczas szóstej edycji Zielonego Budżetu wpłynęło ponad 230 kolejnych propozycji zadań, co świadczy o niesłabnącym zainteresowaniu tym narzędziem - podkreśla Marcin Krupa, prezydent Katowic.

Starsze parki w Katowicach są modernizowane, powstają też nowe zielone przestrzenie. W 2024 r. zakończono metamorfozę Doliny 5 Stawów. Dzięki inwestycji o wartości blisko 12,9 mln zł odwiedzający okolicę stawu Morawa mogą korzystać z kąpieliska z infrastrukturą towarzyszącą, parkingu oraz nowych alejek.

Wcześniej, w pierwszym etapie rewitalizacji, południowo-wschodni brzeg stawu zyskał nową stanicę żeglarską, oświetlone alejki, pomost, miejsce do grillowania oraz infrastrukturę kąpielową o łącznej wartości ponad 6,5 mln zł.

W ubiegłym roku zrewitalizowano też Park Wełnowicki, przeznaczając na ten cel 13 mln zł. Powstały ponadto: park na pograniczu Bogucic i Dąbrówki Małej, z zielonym labiryntem i ogrodem sensorycznym (7,9 mln zł), park przy ulicy Wantuły w Kostuchnie - za 5,4 mln zł oraz park w dolinie rzeki Ślepiotki, przy ul. gen. Waltera Jankego (ponad 10 mln zł).

Tereny zielone zachęcają do poruszania się po mieście najbardziej ekologicznym środkiem transportu - rowerem, ale do tego trzeba odpowiedniej infrastruktury. W 2024 r. roku zakończono budowę drogi rowerowej wzdłuż ul. Granicznej, zrealizowanej z budżetu obywatelskiego oraz pierwszej w mieście velostrady, czyli drogi rowerowej o podwyższonym standardzie, która ma długość 4,4 km i łączy Brynów, Muchowiec oraz Giszowiec. Inwestycję o wartości 12,5 mln zł sfinansowała Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia.

- Velostrada, która połączyła Brynów z Giszowcem, umożliwiając po drodze zjazd na ulicę Francuską i do Katowickiego Parku Leśnego, to nowa jakość na rowerowej mapie Katowic. To pierwszy tak długi odcinek drogi rowerowej o podwyższonym standardzie w całej Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii - podkreśla Marcin Krupa.

Obecnie w Katowicach trwa natomiast budowa niemal kilometrowego odcinka połączenia rowerowego wzdłuż ul. Morawa - między ul. Sosnowiecką a ul. Brynicy. Inwestycja, której wartość to około 3,7 mln zł, obejmuje budowę drogi rowerowej i dróg dla pieszych i rowerów, doświetlenie przejść dla pieszych i przejazdów rowerowych oraz wykonanie chodników i budowę kanału technologicznego. Zakończenie prac planowane jest na koniec bieżącego roku.

W sierpniu Katowice ogłosiły przetarg na budowę nowego odcinka sieci rowerowej wzdłuż ul. Francuskiej - od skrzyżowania z ul. Lotnisko do skrzyżowania z ul. Damrota. Planowane połączenie rowerowe będzie miało około 1 km długości i połączy istniejące drogi rowerowe w rejonie lotniska Muchowiec z infrastrukturą rowerową przy ul. Ceglanej i na ul. Damrota. Na prawie całej długości droga będzie odseparowana od ruchu pieszych, wyjątek będzie stanowił około dwustumetrowy odcinek w rejonie autostrady A4, tu zaprojektowano wspólną drogę dla pieszych i rowerów.

- Katowicka sieć infrastruktury rowerowej stale się powiększa i jej długość przekracza już 200 km. Konsekwentnie łączymy istniejące odcinki, tworząc coraz bardziej spójną i funkcjonalną infrastrukturę. Dzięki temu mieszkanki i mieszkańcy mogą przemieszczać się po mieście rowerem szybciej, wygodniej i przede wszystkim - bezpieczniej - mówi prezydent Katowic.

Przypomina, że w całym ubiegłym roku w Katowicach zrealizowano inwestycje w infrastrukturę rowerową o łącznej wartości ponad 29 mln zł, co pozwoliło zwiększyć jej długość o 12 km.

O tym, że te inwestycje mają sens, świadczy zajęcie przez Katowice 3. miejsca w kategorii dużych miast w ogólnopolskiej rywalizacji o tytuł Rowerowej Stolicy Polski. Kilkuset mieszkańców wykręciło 149 079 km, a we wspólną zabawę zaangażowali się m.in. uczniowie katowickich szkół, urzędnicy, pracownicy firm i instytucji oraz bardzo aktywne grupy rowerowe i dzielnicowe.

Rowerowa Stolica Polski to ogólnopolski projekt, którego pomysłodawcą i organizatorem jest Bydgoszcz. Polega na rywalizacji rowerowej pomiędzy miastami prezydenckimi oraz gminami, z wykorzystaniem bezpłatnej aplikacji mobilnej Aktywne Miasta. W tegorocznej rywalizacji wzięło udział 56 miast i 144 gminy, a 92 tysiące uczestników pokonało wspólnie ponad 19 milionów kilometrów.

Ciekawostką wśród proekologicznych inwestycji w Katowicach są zielone przystanki, które oprócz tego, że cieszą oko, mierzą jakość powietrza, temperaturę, a nawet natężenie dźwięku. Obsadzone roślinami przystanki powstały w mieście w ramach międzynarodowego projektu UPSURGE. Głównym założeniem wspólnych działań miast, instytucji naukowych oraz organizacji pozarządowych z 13 europejskich krajów działających w ramach tego projektu jest przeciwdziałanie zmianom klimatycznym i prowadzenie badań z innymi miastami i jednostkami naukowymi. Miasto otrzymało na realizację tego przedsięwzięcia 1,5 mln zł.

- Ostatnie ulewne deszcze pokazują, jak istotne w funkcjonowaniu miasta jest wprowadzanie różnego rodzaju rozwiązań łagodzących negatywne skutki zmian klimatycznych. W ostatnich latach w Katowicach wybudowaliśmy 27 zbiorników retencyjnych, których łączna pojemność to 11 mln litrów, ale w mniejszej skali montujemy też zbiorniki na deszczówkę przy budynkach miejskich. Wprowadzamy zieleń w przestrzeń śródmieścia - tak było z nasadzeniami na al. Korfantego, ul. Dworcowej czy ul. Warszawskiej - wylicza prezydent Marcin Krupa.

W projekcie UPSURGE oprócz Katowic biorą udział również: Belfast, Breda, Budapeszt, Maribor. Celem tego przedsięwzięcia jest dostarczenie modelowych, zrównoważonych rozwiązań inspirowanych przyrodą, które mają przeciwdziałać niekorzystnym zmianom klimatu. Oprócz czterech zielonych przystanków autobusowych - Ochojec Szpital, Katowice Jagiellońska oraz dwa punkty przy ul. Chorzowskiej - Dąb Kościół i Park Śląski Ogród Zoologiczny - powstała także wydzielona oaza zieleni na rynku, przy byłej siedzibie Muzeum Śląskiego.

Miejsca instalacji innowacyjnych przystanków wybrano na podstawie wcześniejszych obserwacji i pomiarów temperatury. We wszystkich z nich termometry w upalne dni wskazywały ponadprzeciętne wartości. Takie obszary to tzw. miejskie wyspy ciepła.