Kosmiczne psy. Zwierzęta, które zostały radzieckimi celebrytami

W latach 50. i 60. ZSRR i USA ścigały się o dominację w kosmosie. Sowieci, kierowani przez Siergieja Korolowa, postawili na zwierzęta jako pierwszych pionierów orbity.

Wybór padł na bezpańskie psy z Moskwy – odporne, niewielkie, przyzwyczajone do trudnych warunków. Belka ("Biała") i Strelka ("Strzałka") przeszły długie miesiące treningów: przebywały w ciasnych kapsułach, znosiły hałas, wibracje i przeciążenia, uczono je znosić głód i samotność.

Ale nie tylko psy miały polecieć. Do kapsuły trafiły też 42 myszy, dwa szczury, królik, a także muszki owocowe, rośliny i próbki nasion. Celem było sprawdzenie, jak różne formy życia zareagują na mikrograwitację, promieniowanie i stres.

Korabl-Sputnik 2 wystartował 19 sierpnia 1960 roku o 8:44 czasu moskiewskiego. Kapsuła wykonała cztery pełne okrążenia wokół Ziemi, trwające łącznie 25 godzin i 18 minut. Na pokładzie działały kamery, rejestratory parametrów życiowych i automatyczne systemy podtrzymywania życia.

Już w pierwszych godzinach lotu pojawiły się problemy. Belka zaczęła wymiotować i wykazywać objawy tzw. choroby kosmicznej. To doświadczenie wpłynęło na późniejsze decyzje dotyczące długości lotów załogowych i systemów bezpieczeństwa. Mimo trudności, wszystkie zwierzęta przetrwały lot.

Po 25 godzinach kapsuła bezpiecznie wylądowała w Kazachstanie. Był to pierwszy przypadek w historii, gdy żywe istoty wróciły z orbity na Ziemię. Belka i Strelka wyszły z kapsuły na własnych łapach, a myszy, szczury i królik również przeżyły. Misja była triumfem radzieckiej nauki i sygnałem dla świata, że człowiek może polecieć w kosmos.

Lot Belki i Strelki dostarczył bezcennych danych. Po raz pierwszy zarejestrowano u zwierząt objawy choroby lokomocyjnej w nieważkości, zmiany w rytmie serca, ciśnieniu i zachowaniu.

Analizy próbek roślin i owadów pozwoliły ocenić wpływ promieniowania kosmicznego na DNA i procesy rozwojowe. Wyniki tych badań stały się podstawą dla planowania lotu Jurija Gagarina w 1961 roku.

Sukces misji był tym większy, że zaledwie miesiąc wcześniej, 28 lipca 1960 roku, rakieta z psami Bary i Lisichką eksplodowała tuż po starcie. Śmierć zwierząt była tragedią dla zespołu Korolowa, ale też nauczką: bezpieczeństwo kapsuły i systemów ratunkowych stało się priorytetem.

Belka i Strelka stały się natychmiast gwiazdami. Występowały w telewizji, odwiedzały szkoły, a ich wizerunki zdobiły znaczki, zabawki i plakaty.

Strelka została później matką – w 1961 roku urodziła sześć szczeniąt. Jedno z nich, Puszinka, zostało podarowane przez Nikitę Chruszczowa rodzinie prezydenta USA Johna F. Kennedy’ego jako gest dobrej woli w szczycie zimnej wojny. Puszinka zamieszkała w Białym Domu, a jej potomstwo nazwano "pupnikami" (od "Sputnik").

Obie suczki dożyły spokojnej starości w Instytucie Medycyny Lotniczej w Moskwie. Po śmierci zostały spreparowane i do dziś można je zobaczyć w Moskiewskim Muzeum Kosmonautyki.