Najazd ruski na Śląsk. Najdalsza wyprawa Rusinów na zachód

Panowanie Bolesława Śmiałego było wypełnione konfliktami zbrojnymi, w które król angażował się osobiście. Władca ten dążył również do zachowania pokojowych stosunków z niektórymi sąsiadami, a zwłaszcza z tymi, z którymi łączyła go wspólnota interesów.

W 1074 roku Bolesław ułożył się z panującym na Rusi Kijowskiej Światosławem, co zaowocowało podpisaniem układu pokojowego w Sutiejsku. Na mocy tego układu Światosław zobowiązał się udzielić pomocy wojskowej Piastom w ich wyprawach przeciwko Czechom i Niemcom.

Swoje zobowiązanie sojusznicze Światosław wypełnił już w 1076 roku, uczestnicząc w wybuchłej wówczas wojnie polsko-czeskiej. O tym konflikcie krótko wzmiankowały przekazy powstałe na terenie Rusi.

W Powieści minionych lat pod rokiem 1076 zapisano: "Chodził Włodzimierz, syn Wsiewołodowy, i Oleg, syn Światosławowy, Lachom na pomoc przeciw Czechom".

Relację tę uzupełnia Włodzimierz Monomach w swoim Pouczeniu: "posłał mnie Światosław do Lachów: chodziłem za Głogów do Czeskiego Lasu; chodziłem po ziemi ich cztery miesiące".

Opis wyprawy polsko-ruskiej znajdziemy również u tworzącego w XVIII wieku Wasilija Tatiszczewa, według którego posiłki ruskie wzięły udział w konflikcie z Czechami na wyraźną prośbę Bolesława Śmiałego skierowaną do Światosława.

Zdaniem rosyjskiego historyka, król Wratysław II, dowiedziawszy się o pochodzie nieprzyjaciół, wysłał do obozu polskiego posłańca, który w zamian za sumę 1000 grzywien srebra zdołał zawrzeć z agresorami pokój. Z takim obrotem spraw mieli ponoć nie pogodzić się książęta ruscy, którzy zdecydowali się kontynuować ofensywę, atakując Kłodzk i okolice.

Według Taiszczewa, na działania Rusinków błyskawicznie odpowiedział Wratysław, ofiarując im przez swoich parlamentariuszy spory okup, po którego przyjęciu powrócili do ojczyzny.

W dotychczasowej historiografii znaleźli się zarówno obrońcy, jak i przeciwnicy informacji podanych przez W. Tatiszczewa. Rzecznicy wiarygodności przekazu rosyjskiego badacza byli wręcz pewni wykorzystania przez niego jakiegoś zaginionego źródła.

Problem tylko w tym, iż Tatiszczew nie napomknął w swym dziele, by korzystał przy redagowaniu wzmianki o wojnie polsko-czeskiej ze znanych tylko sobie świadectw źródłowych.

W rzeczywistości – jak z kolei podkreślali przeciwnicy historiograficznego dorobku Tatiszczewa – analizowana w tym miejscu zapiska autora Historii Rosji stanowi mieszankę kilku wiadomości pochodzących z latopisów ruskich oraz kronik polskich, wzbogaconych o własne przemyślenia Tatiszczewa.

Tak zatem rekonstrukcja konfliktu polsko-czeskiego z 1076 roku jest możliwa jedynie za pośrednictwem informacji znajdujących się w Powieści i Pouczeniu.

Wiadomości tych jest jednak jak na lekarstwo, co sprawia, iż nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć nawet na podstawowe pytanie: czy wojna została wypowiedziana przez Wratysława II, czy może przez Bolesława Śmiałego?

Trudno też rozstrzygnąć, czy posiłki ruskie miały za zadanie wspomóc Piastów w prowadzonych przez nich działaniach defensywnych, czy wesprzeć ich w działaniach typowo ofensywnych?

Niekiedy można się spotkać z opinią, iż zmagania Piastów z Przemyślidami stanowiły kontynuację konfliktu opisanego w 24 rozdziale I księgi Kroniki polskiej autorstwa Anonima zwanego Gallem.

Zweryfikowanie tego stwierdzenia nastręcza jednak sporych trudności, ponieważ nasz najstarszy kronikarz nie podał daty rocznej zrelacjonowanego przez siebie wydarzenia, natomiast fakt nazwania Bolesława Śmiałego królem przez Wratysława II w przytoczonym przez Anonima opowiadaniu sugerowałby, iż ten epizod miał miejsce po 25 grudnia 1076 roku, a więc po oficjalnej ceremonii koronacyjnej Bolesława.

Ale czy tak rzeczywiście było, trudno w chwili obecnej jednoznacznie stwierdzić.

Udział Rurykowiczów w wojnie polsko-czeskiej pozostaje jedynym znanym dzisiaj przejawem współpracy między Bolesławem Śmiałym i Światosławem.

W źródłach nie znajdziemy informacji, by polski władca użyczył kiedykolwiek pomocy militarnej wielkiemu księciu kijowskiemu, choć ten w ciągu swoich krótkich rządów musiał niejeden raz skrzyżować miecze ze swymi nieprzyjaciółmi.

Sojusz władców Polski i Rusi szybko jednak się zakończył, na co miała wpływ niespodziewana śmierć Światosława, zmarłego 27 grudnia 1076 roku.