Nowa Huta: Młyn Lelitów przerobiony na Faktorię Młyn z nagrodą

Nagroda Global Future Design Awards 2025 docenia projekty, które redefiniują współczesną architekturę - wykorzystujące innowacyjne technologie, nowe materiały, estetykę i dbające o relację człowieka z naturą oraz wspólnotą. Dawny młyn, przekształcony w przestrzeń usługowo-mieszkalną, stał się przykładem tego, jak rewitalizacja może ożywić historię, wprowadzić nowoczesne rozwiązania architektoniczne i promować troskę o środowisko. Kompleks trzech budynków otoczony starodrzewem i dwiema rzekami powstał z maksymalnym wykorzystaniem nowoczesnych ekologicznych rozwiązań.

Przedsięwzięcie realizuje spółka Faktoria Młyn, za projekt odpowiada Matik Studio, a generalnym wykonawcą jest Edmund Leś.

- Nagroda Global Future Design Awards to ogromne wyróżnienie i przede wszystkim zasługa całego zespołu. Od początku naszym celem było nie tylko odbudowanie zniszczonego budynku, lecz także przywrócenie temu miejscu jego dawnego piękna i nadanie mu nowej energii. Rewitalizacja zabytkowych budynków Faktorii Młyn pokazuje, że historia i nowoczesność mogą współistnieć w pełnej harmonii - mówi Łukasz Nikliński, członek zarządu Faktorii Młyn.

Na terenie dawnego Młyna Lelitów, w centrum nowohuckich Bieńczyc powstał kompleks 62 apartamentów, w tym z widokami na rzekę Dłubnię lub rzekę Młynówkę, 10 lokali usługowych, 83 miejsca parkingowe. Faktoria Młyn została zaprojektowana w industrialnym stylu, czerpiącym inspiracje z przemysłowych, surowych przestrzeni młyna i dwóch spichlerzy, które przez dziesięciolecia kształtowały to miejsce. Faktoria Młyn położona jest wśród zieleni, w otoczeniu dwóch rzek, które tworzą naturalną enklawę - "zieloną wyspę" pośrodku miejskiej przestrzeni. Status dziedzictwa historycznego nie pozwala na powstanie kolejnych inwestycji w pobliżu.

XV wiek

Lata 1470 - 80. Istnienie sztucznej młynówki w Bieńczycach i zasilanego nią młyna w tych latach poświadcza Jan Długosz w Liber Beneficiorum.

Żydowski młyn

W roku 1830, na terenie wsi Bieńczyce powstał tartak z napędem wodnym. W 1867 roku młyn należał do żydowskiej spółki Wasserberga (Wasserberg i Fogelstrauch), zarządzającej nieruchomością w czterech ostatnich dekadach epoki zaborów.

I Wojna Światowa

W czasie I wojny mimo, że wieś ewakuowano, ze względu na granicę rosyjską odległą zaledwie o kilka kilometrów, robotników z młyna pozostawiono we wsi. Po odparciu Rosjan na przełomie lat 1914/15 we wsi kwaterowało wojsko. Podczas I Wojny Światowej w roku 1915 budynek uległ spaleniu, a następnie został odbudowany przy wykorzystaniu istniejących fundamentów i murów.

Władysław Lelito

Zespół młyński odkupili Władysław Lelito oraz Stanisław Ptak. Wspólnicy odbudowali budynki i w 1924 r. uruchomili w Bieńczycach z powrotem produkcję młynarską pod wspólnym szyldem. Młyn świadczył usługi dla okolicznej ludności, a właściciel, Władysław Lelito, został wybrany wójtem. Zakupił wtedy pół domu wraz z parcelą i tam zbudował dużą salę, która miała służyć mieszkańcom na zebrania, zabawy i przedstawienia. Lelito inwestował w młyn ciągle go rozwijając i modernizując. Dzięki nowoczesnym urządzeniom, w latach 30. postawił młyn na takim poziomie, że mógł konkurować ze wszystkimi młynami w okolicy. W czasie II WŚ Władysław Lelito potajemnie pomagał mieszkańcom. Po jego śmierci młynem zajęła się jego żona.

Polskie Zakłady Zbożowe

W roku 1960, Polskie Zakłady Zbożowe przeprowadziły remont generalny poszczególnych budynków. Młyn został przystosowany do produkcji na większą skalę i doskonale prosperował. Po transformacji gospodarczej i ustrojowej w Polsce, młyn został wyłączony z eksploatacji.