Nowe prawo do kompensówki. Ma się poszerzyć krąg uprawnionych

W maju 2025 r. nauczycielskie świadczenia kompensacyjne pobierało 10,8 tys. osób – poinformował Zakład Ubezpieczeń Społecznych. To mniej niż w poprzednich miesiącach i w analogicznych okresach w latach ubiegłych. Przeciętna wysokość świadczenia wyniosła 4183,39 zł.

Dla porównania, w kwietniu 2025 r. kompensówki pobierało 11 tys. osób (średnio 4207,16 zł), a w marcu – 11,3 tys. (4208,62 zł). W lutym 2025 r. z tego uprawnienia korzystało 11,5 tys. osób (3981,54 zł), a w styczniu – 11,7 tys. (4010,11 zł). W analogicznym miesiącu roku 2024 świadczenia pobierało 12,2 tys. nauczycieli (średnio 3975,43 zł), w maju 2023 r. – 12,9 tys. (3485,15 zł), a w maju 2022 r. – 13,2 tys. (2831,25 zł).

Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne są odpowiednikiem emerytur pomostowych, jednak – w odróżnieniu od nich – mają charakter wygasający. W maju 2025 r. świadczenia pomostowe pobierało 39,9 tys. osób, a ich przeciętna wysokość wyniosła 5473,89 zł.

Zgodnie z ustawą obowiązującą od 2009 r., kompensówka może być przyznana nauczycielowi, który ma co najmniej 30 lat stażu pracy, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej i jest zatrudniony na co najmniej pół etatu. Wiek uprawniający do świadczenia jest stopniowo podnoszony – w latach 2025–2026 wynosi on 56 lat dla kobiet i 61 lat dla mężczyzn. Docelowo ma osiągnąć powszechny wiek emerytalny.

Świadczenie przysługuje nauczycielom pracującym w szkołach, przedszkolach, placówkach kształcenia ustawicznego, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i socjoterapii, specjalnych ośrodkach wychowawczych, a także w poradniach psychologiczno-pedagogicznych – publicznych i niepublicznych, w tym specjalistycznych.

Obecnie w Sejmie procedowany jest projekt nowelizacji ustawy Karta nauczyciela, który przewiduje rozszerzenie katalogu placówek uprawniających do kompensówek. Świadczenie ma objąć także nauczycieli zatrudnionych m.in. w placówkach oświatowo-wychowawczych, centrach kształcenia zawodowego, placówkach artystycznych, bibliotekach pedagogicznych, kolegiach pracowników służb społecznych oraz schroniskach dla nieletnich.

Co istotne, nauczyciel pobierający kompensówkę nie może kontynuować pracy w szkole lub przedszkolu – nawet w niepełnym wymiarze godzin i na stanowisku niemającym związku z dydaktyką. W przeciwnym razie świadczenie zostaje zawieszone. Możliwe jest natomiast kontynuowanie pracy poza zawodem nauczyciela.

Wyjątek od tej zasady wprowadzono w 2022 r. w związku z wojną w Ukrainie. Na mocy ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy nauczyciele pobierający kompensówkę mogą być zatrudniani – bez utraty świadczenia – jako pomoc nauczyciela lub nauczyciele oddziałów przygotowawczych dla uczniów z Ukrainy. Dodatkowo możliwe jest zatrudnienie nauczycieli języka polskiego oraz innych nauczycieli, jeśli w dniu nawiązania stosunku pracy w szkole uczy się co najmniej jeden legalnie przebywający w Polsce uczeń z Ukrainy. Przepisy te obowiązują do 31 sierpnia 2025 r.

– Pieniądze na nauczycielskie świadczenia kompensacyjne pochodzą z budżetu państwa – przypomina Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Na stronie internetowej ZUS dostępny jest specjalny kalkulator, który pozwala nauczycielom oszacować prognozowaną wysokość kompensówki na podstawie danych indywidualnych.