Porzuciła sławnego męża dla kochanka. Wywołała ogromny skandal

Cosima Liszt przyszła na świat 24 grudnia 1837 roku w Bellagio nad jeziorem Como jako nieślubna córka Franza Liszta i francuskiej pisarki Marie d’Agoult. Jej rodzice rozstali się, gdy miała zaledwie dwa lata, a opiekę nad nią i rodzeństwem przejęła babka ze strony ojca. Cosima dorastała w Paryżu, a potem w Berlinie, gdzie jej edukacją zajmowały się guwernantki i surowe nauczycielki.

Od najmłodszych lat była otoczona muzyką. Jej ojciec był bowiem jednym z najwybitniejszych pianistów i kompozytorów XIX wieku, a dom odwiedzali artyści i intelektualiści z całej Europy.

Cosima wykazywała talent muzyczny, grała na fortepianie i śpiewała, choć sama twierdziła, że nie dorównuje geniuszowi ojca. W wieku 16 lat poznała Richarda Wagnera, przyjaciela Liszta, co miało zaważyć na jej dalszym życiu.

W 1857 roku, mając 19 lat, Cosima poślubiła Hansa von Bülowa – utalentowanego pianistę, dyrygenta i ucznia Liszta. Ich ślub odbył się w Berlinie, a podróż poślubna prowadziła przez Zurych, gdzie odwiedzili Wagnera.

Małżeństwo szybko okazało się związkiem bez głębszych uczuć. Bülow był skupiony na karierze, a Cosima czuła się samotna i niedoceniana. Z tego związku urodziły się dwie córki: Daniela (ur. 1860) i Blandine (ur. 1863).

W tym czasie Cosima coraz częściej bywała w towarzystwie Wagnera, który był już wtedy postacią kontrowersyjną – znany z rewolucyjnych poglądów na muzykę i sztukę, a także z burzliwego życia osobistego. Ich relacja zacieśniała się z każdym rokiem, a Bülow, będąc zafascynowany twórczością Wagnera, nie dostrzegał rodzącego się uczucia między żoną a kompozytorem.

W 1863 roku Cosima i Wagner rozpoczęli romans, który przez kilka lat ukrywali przed światem. Wagner był od niej starszy o 24 lata, miał już za sobą nieudane małżeństwo i liczne romanse, a jego reputacja była daleka od nieskazitelnej.

W 1865 roku Cosima urodziła pierwsze dziecko Wagnera – córkę Izoldę, a dwa lata później drugą córkę, Ewę. Dopiero w 1869 roku, po narodzinach syna Siegfrieda, Cosima zdecydowała się na rozwód z von Bülowem.

25 sierpnia 1870 roku Cosima i Wagner pobrali się w Lucernie. Ich związek wywołał skandal w całej Europie – Cosima była nie tylko żoną sławnego dyrygenta, ale i córką Franza Liszta, a jej decyzja o porzuceniu męża dla starszego, kontrowersyjnego kompozytora była szeroko komentowana w prasie i salonach. Mimo to, Cosima pozostała wierna swojemu wyborowi do końca życia.

Cosima stała się nie tylko żoną, ale i najbliższą współpracownicą Wagnera. Była jego muzą, inspiracją i powierniczką – to dla niej skomponował "Idyllę Zygfryda", którą wykonał w jej urodziny w 1870 roku. Cosima prowadziła szczegółowy dziennik, w którym opisywała codzienne życie, twórczość i relacje z mężem – zapiski te są dziś bezcennym źródłem wiedzy o Wagnerze i jego otoczeniu.

Wspierała Wagnera w realizacji jego artystycznych wizji, organizowała koncerty, dbała o kontakty z mecenasami i arystokracją, a także zarządzała domem w Tribschen, gdzie mieszkali do 1872 roku. W tym czasie Cosima poznała wielu wybitnych artystów i intelektualistów, m.in. Friedricha Nietzschego, który przez pewien czas był blisko związany z rodziną Wagnerów.

W 1872 roku Cosima i Wagner przenieśli się do Bayreuth, gdzie rozpoczęli budowę Festspielhausu – teatru operowego zaprojektowanego specjalnie dla dzieł Wagnera. Pierwszy Festiwal Wagnerowski odbył się w 1876 roku i od razu zyskał międzynarodowy rozgłos, choć początkowo borykał się z problemami finansowymi i organizacyjnymi. Cosima odegrała kluczową rolę w pozyskiwaniu funduszy, negocjacjach z arystokracją i promocji festiwalu.

Po śmierci Wagnera w 1883 roku Cosima przejęła pełną kontrolę nad festiwalem, stając się jego dyrektorką i "strażniczką świętego ognia". Przez ponad 20 lat zarządzała Bayreuth z żelazną konsekwencją, dbając o wierność oryginalnym inscenizacjom i nie dopuszczając do żadnych zmian w interpretacji dzieł męża.

Cosima Wagner była nie tylko promotorką muzyki męża, ale i gorliwą wyznawczynią jego idei – także tych najbardziej kontrowersyjnych. Pod jej kierownictwem festiwal w Bayreuth stał się miejscem kultu Wagnera, ale też areną nacjonalistycznych i antysemickich poglądów, które Cosima podzielała i propagowała.

Cosima była nieprzejednana wobec krytyków Wagnera, a wszelkie próby reinterpretacji jego dzieł traktowała jako zamach na "świętość" jego twórczości.

Ważnym wątkiem w życiu Cosimy była jej relacja z Friedrichem Nietzschem, który przez kilka lat był blisko związany z rodziną Wagnerów. Nietzsche początkowo podziwiał Wagnera i Cosimę, a jego dzieło "Narodziny tragedii" powstało pod ich wpływem. Z czasem jednak filozof oddalił się od Wagnerów, krytykując ich poglądy i styl życia, a relacje uległy ochłodzeniu.

Cosima utrzymywała także kontakty z wieloma artystami, mecenasami i intelektualistami epoki, m.in. z królem Ludwikiem II Bawarskim, który był mecenasem Wagnera i odegrał kluczową rolę w finansowaniu jego przedsięwzięć

Cosima Wagner kierowała festiwalem w Bayreuth do 1906 roku, kiedy to po udarze przekazała stery synowi Siegfriedowi. Zmarła 1 kwietnia 1930 roku w Bayreuth, do końca życia pozostając wierna pamięci Wagnera i jego ideom. Jej prochy zostały rozsypane nad grobem męża, zgodnie z jej wolą.