Prawie milion pasażerów rocznie, a i tak nie wystarcza. Polska zapomina o swoim dziedzictwie

W Polsce z przejażdżki historycznym taborem kolei wąskotorowych można skorzystać w dwunastu województwach. Najwięcej atrakcji tego rodzaju oferuje województwo wielkopolskie, gdzie w 2024 r. przewozy realizowało aż 7 kolei wąskotorowych: Śmigielska Kolej Wąskotorowa, Kolejka Parkowa Maltanka, Wyrzyska Kolejka Powiatowa, Kaliska Kolej Dojazdowa, Pleszewska Kolej Dojazdowa, Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa i Średzka Kolej Wąskotorowa.

Jednak, jak wynika z najnowszego raportu Urzędu Transportu Kolejowego, pozycję lidera zarówno pod względem długości linii (61,2 km), jak i liczby pasażerów (201,8 tys.) uzyskało w 2024 r. województwo podkarpackie, gdzie przebiegają tory Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej i Przeworskiej Kolei Wąskotorowej.

Z usług tych dwóch atrakcji w 2024 r. skorzystało o 19,8 tys. osób więcej niż w 2023 r. Oznacza to wzrost o 10,9 proc.

UTK zwraca jednocześnie uwagę, że mimo dużego zainteresowania, kolej wąskotorowa jest mocno niedofinansowana.

- Utrzymanie i przywracanie historycznych realiów kolei wąskotorowych pozostaje znacznym wyzwaniem dla ich operatorów. Sezonowa działalność komercyjna w zdecydowanej większości przypadków nie pokrywa kosztów działalności. Niejednokrotnie uruchamianie historycznych składów możliwe jest dzięki hojności samorządów i innych darczyńców. Bez systemowego wsparcia zachowanie tego dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń może być zagrożone - komentuje dr inż. Ignacy Góra, prezes Urzędu Transportu Kolejowego, cytowany w komunikacie.

Jak podaje Urząd Transportu Kolejowego, naprawa lokomotywy spalinowej może wiązać się z wydatkami na poziomie 260 tys. zł. Kilkukrotnie wyższe koszty związane są z utrzymaniem lokomotyw parowych.

Ale naprawa czy dalsza konserwacja taboru to tylko jeden z wielu problemów. Urząd podkreśla, że do tego dochodzi np. zły stan infrastruktury wąskotorowej, dla której od wielu lat brakuje systemowego wsparcia.

Taki stan rzeczy to w ocenie UTK marnowanie potencjału, bo wystarczy tylko spojrzeć, jak do kolei wąskotorowej podchodzą Węgrzy, którzy potrafili zająć się nią z sukcesem.

- W wybranych krajach europejskich rozwój kolei wąskotorowych został uwzględniony w dokumentach strategicznych. Dla przykładu, na Węgrzech pod koniec 2015 r. opracowano Krajową Koncepcję Rozwoju Kolei Wąskotorowej, w której zawarto specjalne cele i alternatywy rozwoju zarówno dla infrastruktury, jak i taboru tego typu kolei. Dla kolei wąskotorowej w tym kraju zostało przewidziane znaczące wsparcie finansowe, w połączeniu z innymi projektami – dotyczącymi przyrody i środowiska, zagospodarowania terenu, intermodalności. Obecnie, w regularnej eksploatacji na Węgrzech, znajdują się 22 koleje wąskotorowe, które rocznie obsługują ok. półtora miliona pasażerów - czytamy w raporcie „Koleje wąskotorowe w Polsce. Analiza danych statystycznych za 2024 r.”

A w Polsce? Nad Wisłą od 2020 r. krajowi przedstawiciele zarządów kolei wąskotorowej prowadzą rozmowy z Ministerstwem Infrastruktury w sprawie uwzględnienia w programach rozwoju potrzeb kolei wąskotorowych – zarówno w zakresie remontów linii, jak i zakupów taboru.

- Aktualnie w Ministerstwie Infrastruktury trwają prace legislacyjne nad stworzeniem kompleksowych rozwiązań prawnych mających na celu efektywne wsparcie kolei wąskotorowych w Polsce. W ramach proponowanych zmian w ustawie o transporcie kolejowym oraz ustawie o Funduszu Kolejowym przewidziane jest dofinansowanie z budżetu państwa lub z Funduszu Kolejowego działalności przewoźnika kolejowego realizującego przewozy koleją wąskotorową. Dofinansowanie ma uwzględniać koszty związane z realizacją przewozów pasażerskich, koszty zarządzania infrastrukturą kolejową, koszty prowadzenia ruchu kolejowego oraz koszty utrzymania i remontów infrastruktury. Dodatkowo, procedowane zmiany przewidują uwzględnienie kolei wąskotorowej w wieloletnim programie inwestycyjnym - podsumowuje UTK w swoim raporcie.