Sojusznik czy wróg? Mieszko I i jego zagmatwane stosunki z Niemcami

Panowanie Mieszka I zaczęło się nie najlepiej. Według jednego ze źródeł, książę ten około 963 roku poniósł dwie dotkliwe klęski z rąk banity saskiego Wichmana. Skutki tego były opłakane. Uważa się, iż na porażkach tych skorzystali Niemcy, narzucając Piastowi niekorzystny układ. Na jego mocy Mieszko I zobowiązał się płacić cesarzowi Ottonowi I w nieznanej wysokości trybut "aż po rzekę Wartę". Tak więc na razie polityka zagraniczna władcy polskiego nie mogła się poszczycić jakimiś spektakularnymi osiągnięciami.

Stan ten na całe szczęście nie trwał długo. Już w 965 roku Mieszko I nawiązał kontakt z Czechami, co uwieńczono sfinalizowaniem sojuszu polsko-czeskiego. Jego owocem było małżeństwo Piasta z córką Bolesława Srogiego, Dobrawą.

Z kolei w 966 roku Mieszko przyjął chrzest (opis tego wydarzenia zachował się w kilku niezależnych od siebie przekazach). Uchroniło go to przed przymusową chrystianizacją kraju, której Niemcy mogli dokonać niemal w każdym momencie.

W 972 roku margrabia Łużyc Hodon najechał państwo polskie. Nie są znane przyczyny, jakie skłoniły margrabiego do tego kroku. W każdym razie Mieszko I wiedział od swoich wywiadowców, iż wróg szykuje się do ataku. W konsekwencji Piast przygotował zachodnią rubież swojego państwa do obrony.

O przebiegu wyprawy niemieckiej z 972 roku napisał kilka zdań biskup merseburski Thietmar. Miał on informacje z pierwszej ręki, ponieważ jego ojciec Zygfryd uczestniczył w omawianej kampanii. Zdaniem Thietmara, w 972 roku "dostojny margrabia Hodo, zebrawszy wojsko, napadł z nim na Mieszka, który był wierny cesarzowi i płacił trybut aż po rzekę Wartę. Na pomoc margrabiemu pospieszył wraz ze swoimi tylko mój ojciec, graf Zygfryd, podówczas młodzieniec i jeszcze nieżonaty. Kiedy w dzień św. Jana Chrzciciela starli się z Mieszkiem, odnieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem w miejscowości zwanej Cedynią brat jego Czcibor zadał im klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów".

Tak więc osławiona bitwa pod Cedynią zakończyła się klęską oręża niemieckiego. Historycy wojskowości sądzą, iż Mieszko I pokonał Niemców za pomocą fortelu. Na wniosek taki pozwalają informacje podane przez Brunona z Kwerfurtu, który w jednym ze swoich tekstów nadmienił, iż wódz piastowski pokonał margrabiego Hodona za pomocą "sztuki". Sformułowanie to sugeruje, iż Mieszko oczekiwał na wroga w rejonie przyszłego starcia i miał przygotowany zawczasu plan rozegrania z nim bitwy. Jak wyglądał ten plan, do końca nie wiadomo. Najważniejsze natomiast jest to, iż Piastowi udało się wcielić go w życie. Niestety na nieszczęście Niemców.

Po zwycięstwie cedyńskim stosunki polsko-niemieckie nadal pozostawały chłodne. Po śmieci Ottona I (973) Mieszko I zaangażował się w wojnę domową w Rzeszy, popierając aspiracje księcia Bawarii Henryka Kłótnika do tronu. W ostatecznym rozrachunku polityka Piasta nie przyniosła mu spodziewanych korzyści. W 979 roku skierowała się przeciwko niemu nawet wyprawa odwetowa cesarza Ottona II, który zdołał zmusić do posłuszeństwa nieco wcześniej Kłótnika. Wojnę tę wygrali Piastowie. W 980 roku zawarto pokój polsko-niemiecki. W ręce Mieszka Niemcy oddali margrabiankę Odę za żonę. Zawarte małżeństwo podnosiło znaczenie i prestiż Mieszka i jego dynastii w regionie.

Ustanowiony układ pokojowy satysfakcjonował chyba Liudolfingów i Piastów, skoro w źródłach nie zachowała się żadna informacja o pogorszeniu się stosunków między nimi aż do końca panowania Ottona II. Podobnie sytuacja wyglądała w przypadku rządów kolejnego z władców saskich – Ottona III. Między młodym cesarzem a Mieszkiem I około 985 roku zawarto porozumienie, które zakładało współpracę militarną obu władców przeciwko Wieletom.

Mieszko sprawdził się jako sojusznik Niemców. W latach 985-986 dwukrotnie wyprawiał się razem z nimi przeciwko poganom. Niestety obie ekspedycje zakończyły się porażkami. Opis tych trudnych dla polskiego i niemieckiego oręża wydarzeń przedstawiły ówczesne roczniki niemieckie. Wspominały one o tym, iż Mieszko I do działań wojennych wprzęgnął mnóstwo ludzi, co jednak ostatecznie na nic się zdało.

Kolejna wyprawa przeciwko Wieletom nastąpiła w 987 roku. Tym razem książę piastowski z nieznanych bliżej powodów nie pojawił się na Połabiu. Mimo tego, Niemcy odnieśli sporo lokalnych sukcesów w walce z nieprzyjacielem.

W 991 roku wojska saskie i piastowskie połączyły ponownie swoje siły i wyruszyły przeciwko poganom. W toku ekspedycji doszło do oblężenia twierdzy Brenna, którą napastnicy zdobyli. Nieco wcześniej Niemcy wspomogli Mieszka I w jego wojnie z Czechami (990), wysyłając mu cztery legiony żołnierzy, a więc przypuszczalnie nawet kilka tysięcy ludzi.

Bibliografia:

1. Althoff G., Ottonowie, Władza królewska bez państwa, przekł. M. Tycner-Wolicka, Warszawa 2009.
2. Holtzmann R., Geschichte der sächsischen Kaiserzeit (900-1024), Berlin 1960.
3. Ludat H., An Elbe und Oder um das Jahr 1000, Skizzen zur Politik des Ottonenreiches und der slavischen Mächte in Mitteleuropa, Köln-Wien 1971.
4. Lübke C., Deutschland und Polen um das Jahr 1000, [w:] Śląsk około roku 1000, Materiały z sesji naukowej we Wrocławiu w dniach 14-15 maja 1999 roku, red. M. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz, Wrocław 2000.
5. Miśkiewicz B., Obrona polskiej granicy zachodniej w okresie wczesnofeudalnym, [w:] Nadodrzańskie szkice historyczne, red. J. Jaczewska i in., Zielona Góra 1960.
6. Miśkiewicz B., Studia nad obroną polskiej granicy zachodniej w okresie wczesnofeudalnym, Poznań 1961.
7. Miśkiewicz B., Wielkopolska w dziejach oręża polskiego (X-XX wiek), Poznań 2008.
8. Myśliński K., Polska wobec Słowian połabskich do końca wieku XII, Wodzisław Śląski 2011.
9. Sochacki J., Stosunki publicznoprawne między państwem polskim a Cesarstwem Rzymskim w latach 963-1102, Słupsk-Gdańsk 2002.
10. Sochacki J., Związek Lucicki – między Polską a Cesarstwem do 1002 r., "Slavia Antiqua" 47 (2006).
11. Strzelczyk J., Mieszko I – pierwszy historyczny władca Polski, [w:] Ojczyzna wielka i mała, Księga pamiątkowa wydana z okazji 40-lecia Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Cieszynie, red. I. Panic, Cieszyn 1996.
12. Strzelczyk J., Mieszko Pierwszy, Poznań 1999.
13. Strzelczyk J., Zły sąsiad?, Z tradycji polsko-niemieckiego sąsiedztwa, "Łużyckie Zeszyty Naukowe" 1 (2005).
14. Wałkówski A., Stosunki polsko-niemieckie do 1000 roku, [w:] Szprotawski epizod Zjazdu Gnieźnieńskiego, red. H. Szczegóła, Szprotawa-Zielona Góra 2000.