Urlopy ojcowskie i rodzicielskie. Nowe możliwości dla ojców

Urlop ojcowski to przywilej, z którego mogą korzystać wyłącznie mężczyźni, gdy na świat przychodzi dziecko lub w przypadku przysposobienia. Ojcowie objęci ubezpieczeniem chorobowym, niezależnie od formy zatrudnienia, mają prawo do dwóch tygodni tego urlopu. Może on być wykorzystany jednorazowo lub podzielony na dwie części, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.

W pierwszych czterech miesiącach 2025 roku ZUS wypłacił 46 tysięcy zasiłków za czas urlopu ojcowskiego, a w całym 2024 roku liczba ta wyniosła ponad 162 tysiące.

Urlop macierzyński, tradycyjnie kojarzony z matkami, może być również przejęty przez ojców po upływie 14 tygodni od narodzin dziecka. W sytuacjach wyjątkowych, takich jak śmierć matki lub jej rezygnacja z opieki, ojciec może przejąć opiekę nad noworodkiem wcześniej. W 2024 roku z tej możliwości skorzystało 6,3 tysiąca ojców.

Dla jednego dziecka zasiłek macierzyński trwa 20 tygodni, a dla bliźniaków 31 tygodni. W przypadku trojaczków, czworaczków i większej liczby dzieci okres ten odpowiednio się wydłuża. Po 14 tygodniach, jeśli matka zdecyduje się wrócić do pracy, ojciec może przejąć pozostały czas urlopu.

Wprowadzenie dyrektywy work-life balance przyczyniło się do wzrostu liczby ojców korzystających z urlopów rodzicielskich. W 2024 roku z tej formy urlopu skorzystało 42 tys. ojców, co stanowi znaczący wzrost w porównaniu do 19 tys. w 2023 roku i 3,7 tys. w 2022 roku. Od stycznia do kwietnia 2025 roku na urlopie rodzicielskim przebywało 18 tysięcy ojców.

Od 26 kwietnia 2023 roku okres urlopu rodzicielskiego został wydłużony o 9 tygodni. Dla jednego dziecka trwa on teraz 41 tygodni, a dla większej liczby dzieci 43 tygodnie. Urlop ten można wykorzystać jednorazowo lub w częściach, ale nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat. Dodatkowe 9 tygodni przysługuje tylko jednemu z rodziców, co oznacza, że jeśli matka wykorzystała maksymalny wymiar urlopu, pozostałe tygodnie może wykorzystać ojciec.

Rodzice dzieci posiadających zaświadczenie „Za życiem” mają prawo do 65 tygodni urlopu rodzicielskiego w przypadku jednego dziecka. Dla porodów mnogich okres ten wynosi 67 tygodni, a dla starszych dzieci przyjętych na wychowanie 62 tygodnie. Dotyczy to dzieci w wieku do 7 lat, do 10 lat w przypadku odroczenia obowiązku szkolnego, lub do 14 lat w przypadku przysposobienia.

Łączny okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, obejmujący urlop macierzyński oraz rodzicielski, wynosi 61 tygodni dla jednego dziecka. Dla bliźniaków jest to 74 tygodnie, dla trojaczków 76 tygodni, dla czworaczków 78 tygodni, a dla pięcioraczków i większej liczby dzieci 80 tygodni. Te zmiany pokazują, jak istotne jest wsparcie rodziców w opiece nad dziećmi, niezależnie od ich liczby.