"Wielka Dziura". Największa ręcznie wykopana kopalnia świata
W 1872 roku na południowoafrykańskiej ziemi wybuchła gorączka, która wstrząsnęła światem. Odkrycie diamentu o masie 83,5 karata przyciągnęło tysiące poszukiwaczy fortuny, a kopalnia Kimberley – znana jako Wielka Dziura – stała się areną walki o bogactwo, wpływy i przetrwanie.
Początki diamentowego szaleństwa
Pierwszy diament w Południowej Afryce odnaleziono w 1867 roku na brzegach rzeki Orange. Był to kamień o masie 21,25 karata, nazwany później "Eureka". W ciągu kilku lat kolejne znaleziska rozpaliły wyobraźnię tysięcy ludzi na całym świecie.
W 1871 roku na farmie Vooruitzigt należącej do braci De Beers członkowie tzw. "Red Cap Party" natknęli się na bogate złoża diamentów na wzgórzu Colesberg Kopje. Wkrótce miejsce to przemianowano na New Rush, a potem oficjalnie na Kimberley.
W 1872 roku po odkryciu diamentu ważącego 83,5 karata region ogarnęła prawdziwa gorączka. Do Kimberley ściągnęło nawet 50 tysięcy ludzi z całego świata – poszukiwaczy przygód, szczęścia i łatwego zarobku.
W ciągu kilku miesięcy zgłoszono aż 800 roszczeń do działek wokół kopalni. Powstało prowizoryczne miasto namiotów, baraków i sklepów, w którym panował chaos, ale i nadzieja na szybkie wzbogacenie się.
Wielka Dziura – największa ręcznie wykopana kopalnia świata
Kimberley Mine, znana jako Wielka Dziura, szybko stała się symbolem epoki. Przez 43 lata – od 1871 do 1914 roku – nawet 50 tysięcy górników wydobywało tu diamenty wyłącznie przy użyciu łopat, kilofów i własnych rąk. W szczytowym okresie na terenie kopalni pracowało jednocześnie 30 tysięcy ludzi.
Efektem ich wysiłku był gigantyczny krater o powierzchni 17 hektarów, szerokości 463 metrów i głębokości 240 metrów. Dziś, po częściowym zasypaniu i zalaniu wodą, widoczna głębokość wynosi około 215 metrów, z czego 40 metrów wypełnia woda.
W trakcie eksploatacji wydobyto stąd około 22,5 miliona ton ziemi, z której uzyskano łącznie 2 722 kilogramy diamentów, czyli około 14,5 miliona karatów. Był to jeden z największych sukcesów górniczych XIX wieku, a Kimberley przez dekady pozostawała najważniejszym ośrodkiem wydobycia diamentów na świecie.
Wyzysk, przemoc i nadzieja
Gorączka diamentowa przyciągnęła do Kimberley ludzi wszystkich ras i narodowości. Obok siebie pracowali Afrykanerzy, Brytyjczycy, Żydzi, Chińczycy i rzesze Afrykanów, którzy stanowili większość siły roboczej.
Warunki życia i pracy były skrajnie trudne. Górnicy mieszkali w ciasnych barakach lub szałasach, często bez dostępu do czystej wody i podstawowych wygód. Wypadki, choroby i przemoc były na porządku dziennym – wśród tysięcy pracujących w kopalni śmiertelność była wysoka.
System pracy opierał się na podziale działek, które początkowo były niewielkie – 3 na 3 metry. Każdy, kto miał narzędzia i odrobinę szczęścia, mógł spróbować sił jako poszukiwacz. Szybko jednak małe działki zaczęły przejmować większe firmy i spekulanci, którzy wykupywali ziemię od zubożałych górników. W ten sposób rodziły się fortuny i pierwsze diamentowe imperia.
Narodziny De Beers i imperialne ambicje
W 1880 roku angielski przedsiębiorca Cecil Rhodes założył firmę De Beers, która wkrótce zdominowała cały rynek diamentowy w Kimberley. Rhodes, wykorzystując kapitał i wpływy, stopniowo wykupywał kolejne działki i konsolidował wydobycie pod jednym szyldem.
W 1888 roku De Beers Consolidated Mines kontrolowało już niemal całą produkcję diamentów w regionie. To właśnie zyski z kopalni Kimberley pozwoliły Rhodesowi sfinansować ekspansję brytyjskiego imperium w Afryce i założyć British South Africa Company, która odegrała kluczową rolę w kolonizacji południa kontynentu.
Kopalnia Kimberley była nie tylko źródłem bogactwa, ale i motorem politycznych przemian. Brytyjczycy szybko anektowali region, wypierając lokalne afrykańskie społeczności i burząc dotychczasowy porządek. W 1873 roku Kimberley stało się drugim co do wielkości miastem w Afryce Południowej, liczącym około 40 tysięcy mieszkańców. Nowe granice kolonialne, wyznaczone przez wyścig po diamenty i złoto, przetrwały do dziś jako granice współczesnych państw regionu.
Dziedzictwo Wielkiej Dziury
Dziś Big Hole jest jedną z największych atrakcji turystycznych Południowej Afryki. Otoczony zabytkowymi budynkami z epoki gorączki diamentowej, krater stał się centrum muzealnym, gdzie można zobaczyć narzędzia, pamiątki i diamenty wydobywane w Kimberley.
W 1971 roku otwarto Kimberley Mine Museum, które przyciąga tysiące zwiedzających rocznie. Od lat trwają starania, by Big Hole i związane z nim obiekty wpisać na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
