Wojna, która zrodziła Prusy. Historia zapomnianego konfliktu

Zgodnie z postanowieniami pokoju toruńskiego z 1466 roku każdy wielki mistrz krzyżacki był zobowiązany do składania hołdu lennego królowi polskiemu. Kiedy w 1512 roku nowym wielkim mistrzem zakonu został Albrecht Hohenzollern, nie uśmiechało mu się zbytnio przybywać przed oblicze króla Zygmunta Starego i składać mu wiernopoddańczy hołd.

Stosunki polsko-krzyżackie popsuły się na dobre w 1512 roku. W tym właśnie roku wybuchła wojna Polski z Moskwą. Albrecht jako wasal Zygmunta Starego powinien był przybyć ze wsparciem swojemu suzerenowi. Ostatecznie tego jednak nie zrobił.

Jakby tego było jeszcze mało, w 1517 roku Albrecht zawarł z Moskwą układ wymierzony w Polskę. Dodatkowo wysunął wobec państwa polskiego pretensje terytorialne, żądając zwrotu Prus Królewskich i Warmii. W tym układzie rzeczy kolejna wojna polsko-krzyżacka musiała wybuchnąć. Ostatecznie doszło do tego w 1519 roku.

Jako pierwsi do działań militarnych przystąpili Polacy. Ich działaniami koordynował hetman wielki koronny Mikołaj Firlej. Udało mu się zająć Braniewo, Biskupiec, Susz, Szymbark, Iławę i wiele innych ośrodków wroga.

Sprowadzenie z Krakowa artylerii oblężniczej pozwoliło stronie polskiej wejść w posiadania Kwidzyna i Pasłęku. 16 kwietnia 1520 roku Polacy rozbili Krzyżaków w bitwie pod Bartoszycami.

Jeszcze w kwietniu tego samego roku Mikołaj Firlej rozpoczął obleganie stolicy państwa krzyżackiego – Królewca. Król Polski liczył, iż zaatakowana warownia szybko wpadnie w jego ręce. Na przeszkodzie stanęli mu jednak legaci papiescy oraz władcy Niemiec, Węgier i Czech, którzy wymogli na nim przystąpienie do stołu rokowań z zakonem.

Do podpisania układu pokojowego jednak nie doszło. A wszystko przez postawę Albrechta Hohenzollerna, który nie chciał zgodzić się na warunki zaproponowane mu przez Polaków.

II faza ostatniej wojny polsko-krzyżackiej rozpoczęła się w sierpniu 1520 roku. Tym razem jako pierwsi uderzyli Krzyżacy, odnosząc szereg sukcesów. Pod koniec sierpnia Polacy zostali pokonani w walnej bitwie pod Reszlem.

W 1520 roku wojska polskie musiały walczyć nie tylko z armią krzyżacką, ale również z najemnikami niemieckimi. Doszło nawet do tego, iż Mikołaj Firlej musiał odstąpić od oblegania Królewca i skierować podległe mu siły przeciwko Niemcom. Tym ostatnim wprawdzie udało się dotrzeć aż do Wisły, opanowując po drodze wiele polskich miast i warowni, jednak wskutek odważnych działań Mikołaja Firleja zostali zmuszeni do powrotu do ojczyzny.

Od tego momentu konflikt polsko-krzyżacki wszedł w decydującą fazę. Sukcesy odnotowali po swojej stronie zarówno Polacy, jak i Krzyżacy. Na początku 1521 roku wojska zakonne unicestwiły armię polską pod murami Lubawy. Po tej bitwie Krzyżacy oblegali bezskutecznie Olsztyn, którego bronił Mikołaj Kopernik.

Ostatnia wojna polsko-krzyżacka zakończyła się podpisaniem rozejmu w Toruniu, mającego obowiązywać cztery lata. Przed wygaśnięciem tego terminu cesarz Karol V i król węgierski Ludwik Jagiellończyk mieli rozstrzygnąć, czy wielki mistrz Krzyżaków ma rzeczywiście obowiązek składania hołdu władcy Polski.

Rozejm toruński nie był więc zbyt korzystny dla państwa polskiego. Na szczęście, gdy termin zawieszenia broni minął w 1525 roku, ogólne położenie międzynarodowe Albrechta Hohenzollerna nie było już tak korzystne. Zygmuntowi Staremu udało się porozumieć z książętami Pomorza Zachodniego, księciem Meklemburgii oraz królem Danii.

Wobec powyższego 10 kwietnia 1525 roku wielki mistrz krzyżacki złożył hołd lenny Zygmuntowi Staremu. Na mocy osobnego traktatu Prusy Książęce stały się dziedzicznym lennem Królestwa Polskiego.

Biskup M., Wojny Polski z zakonem krzyżackim (1308-1521), Gdańsk 1993.

Duch W., Ostatnia wojna polsko-krzyżacka 1519-1521 [https://historia.org.pl/2020/10/18/ostatnia-wojna-polsko-krzyzacka-1519-1521].

Jasienica P., Polska Jagiellonów, Warszawa 1990.