Zapomniana królowa. Bez niej nie byłoby Jagiellonów
Choć sojusz z Litwą wygasł po śmierci Aldony Anny Giedyminówny w 1339 roku, jej małżeństwo z Kazimierzem Wielkim miało dalekosiężne skutki. Ich wnuczka, Elżbieta Pomorska, została cesarzową, a jej potomkinią była Elżbieta Rakuszanka – żona Kazimierza Jagiellończyka. W taki oto sposób ostatni Piast stał się przodkiem Jagiellonów.
Anna Aldona Giedyminówna
Pierwsza żona króla Kazimierza Wielkiego była córką litewskiego władcy – Giedymina. Sojusz z Litwą zawarł król Polski Władysław I Łokietek, który w 1325 roku ożenił swojego syna – Kazimierza Wielkiego, właśnie z Aldoną Anną Giedyminówną.
Pierwsze małżeństwo Kazimierza Wielkiego nie zostało zbyt dobrze przyjęte przez jego matkę – Jadwigę Bolesławównę. Bogobojna teściowa nie mogła i zapewne też nie chciała zaakceptować Litwinki jako swojej synowej, a co gorsza nowej królowej Polski. Żona Władysława Łokietka twierdziła, że to ona jest królową i dokąd żyje, nie może być żadnej innej.
Po śmierci Władysława Łokietka, która nastąpiła 2 marca 1333 roku, mimo wyraźnego sprzeciwu królowej wdowy, Aldona Anna została koronowana na królową, a jej mąż Kazimierz – na króla Polski.
Jadwidze Bolesławównie przeszkadzało również to, że jej synowa ma skłonność do zabaw. Podobno prowadziła zbyt swobodny tryb życia i tam, gdzie się pojawiała, otaczali ją grajkowie. Anna zmarła nagle 25 maja 1339 roku.
Potomstwo Kazimierza Wielkiego i Anny "Aldony" Giedyminówny
Małżeństwo Anny Giedyminówny i Kazimierza Wielkiego zaowocowało dwiema córkami: Elżbietą i Kunegundą. Król Kazimierz przeżył obie córki z pierwszego małżeństwa, ale jedna z nich zostawiła po sobie potomstwo. Mowa tutaj o Elżbiecie Kazimierzównie, która poślubiła księcia słupskiego Bogusława V. Doczekała się z nim trójki dzieci. Nieznanej z imienia córki, syna Kazimierza IV Słupskiego i jeszcze jednej córki – Elżbiety Pomorskiej. Nas będzie interesowała tutaj Elżbieta, która została czwartą żoną cesarza Karola IV Luksemburskiego. Miała z nim kilkoro dzieci, m.in. przyszłego cesarza – Zygmunta Luksemburskiego.
Elżbieta Pomorska marzyła o tym, aby jej syn jako prawnuk Kazimierza Wielkiego zasiadł na polskim tronie. Prawie się to udało, ponieważ został on zaręczony z córką króla Węgier i Polski, Ludwika Andegaweńskiego oraz jego drugiej żony, Elżbiety Bośniaczki – Marią Andegaweńską. Ta z kolei, po śmierci swojej starszej siostry w 1378 roku – Katarzyny Andegaweńskiej, została przeznaczona do objęcia polskiego tronu po zmarłym ojcu. Tron Węgier miała objąć z kolei najmłodsza córka Ludwika Andegaweńskiego – Jadwiga.
Zygmunt Luksemburski odebrał już hołdy od kilku polskich miast, gdy dotarła do niego informacja, że jego teściowa zmieniła decyzję. Teraz, to Maria Andegaweńska miała zostać królem Węgier, natomiast Jadwiga miała przyjechać do Krakowa i objąć polski tron.
Maria Andegaweńska zmarła 17 maja 1395 roku. Stało się to po upadku z konia. W wyniku tego wypadku Andegawenka urodziła syna, który zaraz zmarł. Nie znamy nawet jego imienia.
Drugie małżeństwo Zygmunta Luksemburskiego i jego potomstwo
Po śmierci pierwszej żony Zygmunt Luksemburski ożenił się z Barbarą Cylejską – bliską kuzynką Anny Cylejskiej (wnuczki Kazimierza Wielkiego i drugiej żony króla Władysława II Jagiełły). Z tego małżeństwa urodziła się tylko jedna córka – Elżbieta Luksemburska. Poślubiła ona króla Czech i Węgier oraz cesarza Albrechta II Habsburga. To oni właśnie byli rodzicami przyszłej polskiej królowej – Elżbiety Rakuszanki.
Albrecht II Habsburg zmarł w 1439 roku. Po śmierci męża rozgorzała walka o wakujące trony Czech i Węgier. Córka Zygmunta Luksemburskiego koronowała wbrew panom węgierskim na króla Węgier swojego syna – Władysława Pogrobowca. Panowie węgierscy popierali kandydaturę Władysława Warneńczyka na króla Węgier.
Elżbieta Rakuszanka i jej rodzeństwo
Wkrótce dzieci Elżbiety Luksemburskiej i Albrechta II Habsburga trafiły pod opiekę kuzyna swojego ojca – Fryderyka III Habsburga (od 1452 roku cesarza). Warunki, w jakich przebywała przyszła królowa Polski, urągały godności córki i wnuczki cesarzy. Przyszła żona Kazimierza IV Jagiellończyka nabawiła się gruźlicy kości. W dodatku miała skoliozę. Gdy w 1452 roku Fryderyk III Habsburg udał się do Rzymu, aby koronować się na cesarza, wzniecono bunt przeciwko cesarzowi i warunkom w jakich przebywają dzieci jego kuzyna.
Zapadła decyzja o przekazaniu ich Ulrykowi II Cylejskiemu, a więc krewnemu ich babki – Barbary Cylejskiej. Ten z kolei chciał poprawić relacje z Polską i wydał swoją podopieczną – Elżbietę Rakuszankę za młodszego syna Władysława II Jagiełły – Kazimierza IV Jagiellończyka.
Z tego małżeństwa urodziło się aż trzynaścioro dzieci, z czego jedenaścioro dożyło wieku dorosłego. Elżbieta Rakuszanka urodziła m.in. czterech przyszłych królów. Trzech z nich, Jan Olbracht, Aleksander Jagiellończyk i Zygmunt Stary, zasiadało na polskim tronie. Czwarty (a właściwie pierwszy, bo pierworodny) Władysław Jagiellończyk był królem Czech i Węgier.
Wszystko zaczęło się jednak od Kazimierza Wielkiego i jego pierwszej żony –Aldony Anny Giedyminówny. Gdyby nie ta Litwinka, którą tak bardzo gardziła jej teściowa Jadwiga Bolesławówna, nie byłoby większej części dynastii Jagiellonów!
Bibliografia:
· Edward Rudzki, Polskie królowe. Żony Piastów i Jagiellonów. Warszawa 1985.
· Barbara Faron, Piastówny na tronach Europy, Kraków 2019.
