Zdobycie Jerozolimy. Jak chrześcijanie urządzili rzeź muzułmanom

Przygotowania do obrony miasta

Iftikhar al-Dawla, gubernator fatymidzi, otrzymał informacje o zbliżającej się armii krzyżowej i rozpoczął intensywne przygotowania do obrony Jerozolimy. Dowódca zgromadził elitarny oddział czterystu egipskich jeźdźców oraz uzbroił mieszkańców miasta. Wszystkich chrześcijan wypędzono poza mury z obawy przed kolaboracją z najeźdźcami, podobnie jak miało to miejsce podczas oblężenia Antiochii.

Fatymidzi zastosowali taktykę spalonej ziemi, niszcząc wszystkie źródła wody oraz ścinając drzewa w promieniu kilkunastu kilometrów od miasta. Działanie to miało na celu pozbawienie krzyżowców dostępu do drewna potrzebnego do budowy maszyn oblężniczych oraz utrudnienie zaopatrzenia w wodę. Studnie zostały zatrute, a wszystkie zapasy żywności ewakuowano do wnętrza murów obronnych.

Miasto otaczały podwójne mury obronne sięgające wysokości osiemnastu metrów przy grubości trzech metrów. Fortyfikacje pochodziły jeszcze z czasów cesarza Hadriana i zostały wzmocnione przez Bizantyńczyków oraz muzułmanów. Pięć głównych bram chroniły pary potężnych wież, a dodatkowe umocnienia stanowiły Wieża Dawida oraz Wieża Czworokątna.

Naturalne ukształtowanie terenu sprzyjało obronie, gdyż miasto znajdowało się na wzgórzach otoczonych wąwozami oraz stromymi zboczami. Tylko od strony północnej oraz południowej istniała możliwość przeprowadzenia skutecznego ataku. Fatymidzi skoncentrowali główne siły obronne właśnie na tych odcinkach murów, spodziewając się tam głównego natarcia krzyżowców.

Pierwsza faza oblężenia i problemy logistyczne

Krzyżowcy podzielili się na dwa główne ugrupowania po dotarciu pod Jerozolimę 7 czerwca 1099 roku. Godfryd z Bouillon, Robert z Flandrii oraz Tankred zajęli pozycje od strony północnej, podczas gdy Rajmund z Tuluzy rozmieścił swe siły na południu. Pierwszy szturm przeprowadzony 13 czerwca zakończył się niepowodzeniem z powodu braku odpowiedniego sprzętu oblężniczego.

Brak drewna uniemożliwiał budowę drabin oraz wież oblężniczych, co zmusiło krzyżowców do wstrzymania ataków. Tankred twierdził, że miał wizję pokazującą miejsce ukrycia drewna w pewnej jaskini, jednak znaleziony materiał wystarczył jedynie na budowę prostej drabiny. Rycerz Rainbold podjął próbę wspięcia się po tej drabinie, lecz został odparty przez obrońców.

Letnie upały palestyńskie oraz brak dostępu do świeżej wody wyniszczały armię krzyżową. Żołnierze cierpieli z powodu odwodnienia, a wielu z nich chorowało na dyzenterię. Zapasy żywności szybko się kończyły, gdyż okolice miasta zostały wcześniej ogołocone przez Fatymidów. Morale wojsk spadało z każdym dniem prolongowanego oblężenia.

Pod koniec czerwca dotarły wieści o zbliżającej się armii odsieczowej z Egiptu, co zmusiło krzyżowców do poszukania szybkiego rozwiązania. Presja czasu narastała, gdyż dowódcy zdawali sobie sprawę z niemożności równoczesnego prowadzenia oblężenia oraz obrony przed nadciągającymi Fatymidami. Sytuacja strategiczna krzyżowców stawała się coraz bardziej desperacka.

Przybycie genueńskich inżynierów i budowa wież

17 czerwca do portu w Jaffie przybyła grupa genueńskich marynarzy pod dowództwem Guglielma Embriaco. Włosi dostarczyli krzyżowcom nie tylko wykwalifikowanych inżynierów, lecz również drewno ze swoich statków potrzebne do budowy maszyn oblężniczych. Przybycie Genueńczyków oznaczało przełom w oblężeniu Jerozolimy.

Genueńscy inżynierowie zaprojektowali dwie wielkie wieże oblężnicze oraz taran do niszczenia bram. Pierwszą wieżę ustawiono naprzeciw północnego muru, drugą zaś skierowano przeciw Mount Sion od strony południowej. Dodatkowo przygotowano mniejszą wieżę do ataku na północno-zachodni narożnik fortyfikacji. Budowa tych konstrukcji trwała kilka tygodni przy zaangażowaniu całej armii.

8 lipca krzyżowcy przeprowadzili procesję pokutną wokół murów miasta, idąc boso i niosąc święte relikwie. Ceremonia miała na celu oczyszczenie duchowe wojowników oraz wzmocnienie ich morale przed decydującym szturmem. Procesja zakończyła się na Górze Oliwnej, gdzie Piotr Pustelnik wygłosił kazanie do zgromadzonych rycerzy i piechoty.

Skutkiem procesji było pojednanie się zwaśnionych dowódców oraz zjednoczenie armii przed ostatecznym atakiem. Rywalizacja między przywódcami północnymi a Rajmundem z Tuluzy ustąpiła miejsca współpracy w obliczu zbliżającego się rozstrzygnięcia. Morale wojsk znacznie wzrosło, gdy wszyscy uczestnicy krucjaty uświadomili sobie bliskość osiągnięcia celu swojej kilkuletniej wyprawy.

Decydujący szturm 15 lipca 1099 roku

10 lipca wieże oblężnicze zostały ukończone i krzyżowcy rozpoczęli ich przesuwanie w kierunku murów obronnych. Obrońcy odpowiedzieli intensywnym ostrzałem oraz próbami podpalenia konstrukcji przy pomocy ognia greckiego. Walki trwały przez całą noc z 13 na 14 lipca, a w ich trakcie wieża północna została rozmontowana i przeniesiona w nowe miejsce.

O świcie 14 lipca fatymidzkj obrońcy odkryli zmianę pozycji głównej wieży oblężniczej, co zaskoczyło ich i zakłóciło przygotowaną obronę. Wieża została dosunięta wystarczająco blisko muru, by Godfryd z Bouillon oraz jego ludzie mogli przeskoczyć na szczyt fortyfikacji. Niewielka grupa krzyżowców utrzymała zdobytą sekcję muru, umożliwiając kolejnym wojownikom wspinanie się po drabinach.

Rankiem 15 lipca 1099 roku jedna z głównych bram została otwarta od wewnątrz przez krzyżowców, którzy wdarli się do miasta. Armia chrześcijan ruszyła przez otwarte wrota oraz przez wyłomy w murze zdobyte przez szturmujących. Fatymidzi obrońcy nie zdołali powstrzymać naporu i wycofali się w głąb miasta, lecz większość z nich została otoczona i wybita.

Gubernator Iftikhar al-Dawla zdołał uciec z miasta wraz z niewielką grupą ocalałych wojowników. Upadek Jerozolimy był całkowity, a krzyżowcy rozpoczęli systematyczną masakrę wszystkich mieszkańców niezależnie od wieku czy płci. Współczesne źródła szacują liczbę zabitych na około 40 tysięcy osób, w tym muzułmanów, Żydów oraz prawdopodobnie część chrześcijan wschodnich.

Masakra ludności i ustanowienie królestwa

Krzyżowcy rozpoczęli bezlitosną rzeź mieszkańców Jerozolimy natychmiast po wdarciu się do miasta. Masakra objęła wszystkich napotkanych ludzi niezależnie od wieku, płci czy wyznania. Źródła muzułmańskie podają liczbę 70 tysięcy zabitych, jednak współcześni historycy uważają za bardziej wiarygodną liczbę 40 tysięcy ofiar.

Świątynia Salomona stała się miejscem szczególnie intensywnej rzezi, gdzie zgromadzili się muzułmanie szukający schronienia. Krzyżowcy nie oszczędzili nikogo z ukrywających się tam ludzi. Podobny los spotkał społeczność żydowską, która została niemal całkowicie wymordowana. Nawet źródła zachodnich kronikarzy opisują wydarzenia tego dnia jako barbarzyńskie.

Meczet Al-Aksa oraz Kopuła na Skale zostały przekształcone w chrześcijańskie świątynie. Krzyżowcy zajęli Wzgórze Świątynne i ustanowili tam siedziby zakonów rycerskich. Zdobyte skarby oraz łupy wojenne podzielono między uczestników wyprawy zgodnie z ustaleniami dowódców.

Godfryd z Bouillon został wybrany pierwszym władcą Jerozolimy, przyjmując tytuł Obrońcy Grobu Świętego zamiast króla. Ustanowienie chrześcijańskiego państwa w Ziemi Świętej oznaczało osiągnięcie głównego celu pierwszej krucjaty. Przez następne osiemdziesiąt osiem lat Jerozolima pozostała pod kontrolą zachodnich krzyżowców, aż do jej odbicia przez Saladyna w 1187 roku.