Kiedy zrobić test na HIV i co warto wiedzieć o tym badaniu

Kiedy zrobić test na HIV? Po jakim czasie test na HIV jest wiarygodny?

Transmisja wirusa HIV odbywa się poprzez kontakt z krwią i/lub błonami śluzowymi zakażonej osoby. Obecnie uważa się, że większość przypadków przenoszenia omawianego wirusa następuje drogą kontaktów seksualnych – niemniej, nie jest to jedyny rodzaj okoliczności, w których dochodzi do ryzykownej ekspozycji na ten i inne patogeny. Z tego właśnie względu zaleca się, by każda osoba – niezależnie od podejmowanych przez nią aktywności seksualnych, liczby posiadanych tatuaży, wykonywanego zawodu, odbytych podróży czy innych aspektów, rozważanych nierzadko jako czynniki ryzyka – choć raz w życiu poddała się testowi w kierunku zakażenia wirusem HIV. Ponadto badanie to powinno zostać przeprowadzone zawsze wtedy, gdy wystąpiła choć jedna z wymienionych poniżej sytuacji:

• odbycie stosunku seksualnego bez prezerwatywy, szczególnie z osobą o nieznanym statusie serologicznym i zdrowotnym;
• częsta zmiana partnerów seksualnych;
• kontakt z krwią obcej osoby (na przykład zakłucie igłą lub skaleczenie podczas udzielania pomocy);
• wykonanie tatuażu lub piercingu w niesterylnych warunkach;
• wspólne używanie igieł i strzykawek (na przykład podczas zażywania narkotyków);
• planowanie ciąży lub jej potwierdzenie – test na HIV jest wówczas standardowym badaniem wykonywanym u pacjentki;
• potwierdzenie zakażenia inną chorobą przenoszoną drogą płciową;
• kontakt z krwią obcej osoby u przedstawicieli grup podwyższonego ryzyka (w tym osoby pracujące seksualnie, lekarze, ratownicy medyczni, policjanci i reprezentanci innych zawodów).

Zgłaszając się do badania pod kątem zakażenia wirusem HIV – zwłaszcza po sytuacji, w której mogło dojść do ekspozycji – należy pamiętać o tak zwanym oknie serologicznym. Jest to czas od momentu zakażenia do chwili, w której wirus jest wykrywalny przez test. W tym okresie (trwającym zwykle kilka tygodni) testy mogą dać wynik fałszywie ujemny – mimo, że osoba jest już zakażona. To właśnie z tego względu tak istotne jest, by badanie wykonać w odpowiednim czasie. I tak, w zależności od rodzaju badania:

• testy starszej generacji wykrywają jedynie specyficzne przeciwciała przeciwko wirusowi HIV (anty-HIV) i dają wiarygodny wynik dopiero po 4 do 12 tygodni od ryzykownego kontaktu;
• testy nowej (IV) generacji wykrywają nie tylko wspomniane powyżej przeciwciała, ale również antygen p24 HIV, którego obecność jest możliwa do wykazania już po 2 tygodniach od momentu zakażenia (pełna wiarygodność testu występuje po ok. 6 tygodniach od zakażenia).

Co do zasady, ujemny wynik testu nie wymaga podejmowania dalszych działań, natomiast wynik dodatni musi zostać potwierdzony dalszymi badaniami.

Jakie badanie na HIV jest obecnie zalecane?

Obecnie rekomendowane jest wykonywanie wspomnianych powyżej testów IV generacji (o których więcej informacji znajduje się w opisie badania, dostępnym np. na stronie alab.pl: https://www.alab.pl/badanie/hiv-wirus-hiv-test-przesiewowy-pc-anty-hiv-12-antygen-p24-f91). To testy laboratoryjne, które wykrywają zarówno przeciwciała anty-HIV, jak i antygen p24, pojawiający się we krwi już po około 2-3 tygodniach po zakażeniu.

Gdzie zrobić test na HIV i ile kosztuje badanie na HIV?

Test na HIV można dziś wykonać w wielu placówkach – zarówno publicznych, jak i prywatnych. Wśród nich wyróżnia się między innymi:

• Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne (PKD) – działają w całej Polsce, oferują testy bezpłatne, anonimowe i bez skierowania;
• przychodnie POZ – w ramach ubezpieczenia NFZ lekarz rodzinny może wystawić skierowanie na bezpłatny test (laboratoryjny test IV generacji);
• poradnie chorób zakaźnych – kierują na badania osoby z podejrzeniem zakażenia lub po otrzymaniu pozytywnego wyniku przesiewowego;
• prywatne laboratoria – w takich placówkach badania można wykonać bez skierowania.

Ile kosztuje test na HIV? Ceny różnią się w zależności od rodzaju badania i placówki. Orientacyjne kwoty w przypadku testów IV generacji wahają się od około 70 do 100-120 złotych w laboratoriach prywatnych.

Warto zaznaczyć, że obecnie zakażenie HIV nie jest wyrokiem – dzięki właściwej diagnostyce oraz szybkiemu podjęciu leczenia, osoby z HIV mogą żyć naprawdę długo i bez znacznych ograniczeń. Poddanie się badaniu nie powinno być więc rozpatrywane w kategoriach wstydu, ale jako wyraz troski o swoje zdrowie i bezpieczeństwo bliskich.

Źródła:

1. Gąsiorowski, B. Knysz, A. Gładysz, Diagnostyka zakażenia HIV [w:] Medycyna Praktyczna, 01.10.2014
2. na podst. B. Szetela, Ł. Łapiński, M. Zalewska, Zasady testowania w kierunku zakażenia HIV [w:] Medycyna Praktyczna, 17.01.2018
3. Dr n. med. B. Rozpłochowski, Jak zmniejszyć liczbę późnych rozpoznań zakażenia HIV. Słów kilka o testowaniu, typowych i nietypowych objawach zakażenia [w:] Centrum Informacji o HIV, podyplomie.pl, dostęp: 04.08.2025
4. Kobiela-Mednis, Kto i kiedy powinien wykonać test w kierunku zakażenia wirusem HIV? [w:] Centrum Wiedzy ALAB Laboratoria, alab.pl, dostęp: 04.08.2025
5. Kozieł, A. Cieślik, B. Szetela, Diagnostyka wczesnego zakażenia HIV – czy możemy przewidzieć wszystko trudności? [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, tom 17 nr 3 (2023)
6. Sobolewska-Pilarczyk, Paweł Rajewski, Piotr Rajewski, Zakażenie HIV w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, tom 10, nr 1 (2016)
7. Mijas, K. Koziara, M. Dora, Stygmatyzacja związana z HIV a zdrowie zakażonych osób i postawy wobec wykonywania testów [w:] Seksuologia Polska, tom 15, nr 2 (2017)