Nigdy nie miała chodzić. Została najszybszą kobietą globu

Wczesne lata i walka z polio

Wilma Rudolph urodziła się przedwcześnie w ubogiej rodzinie bez elektryczności i bieżącej wody w domu. Mieszkańcy jej małego miasteczka nie wierzyli, że tak drobne dziecko przeżyje pierwszy rok życia. Już w wczesnym dzieciństwie przeszła szereg poważnych chorób, w tym szkarlaty­nę, zapalenie płuc oraz destrukcyjne polio.

Choroba polio pozostawiła trwałe skutki w postaci sparaliżowanej lewej nogi, która była skręcona i uniemożliwiała normalne poruszanie się. W tamtych czasach nie istniała szczepionka przeciwko tej chorobie, a wielu dzieci umierało lub pozostawało kalekimi do końca życia. Rudolph musiała nosić ciężki stalowy aparat ortopedyczny oraz specjalne buty ortopedyczne przez następne lata.

Najbliższa placówka medyczna obsługująca Afroamerykanów znajdowała się w Nashville, oddalonym o 90 minut drogi autobusem. Matka Rudolph, Blanche, zabierała córkę na cotygodniowe wizyty lekarskie, pokonując ponad 160 kilometrów w obie strony. W domu wszyscy członkowie rodziny masowali jej chorą nogę cztery razy dziennie, pomagając w powrocie do zdrowia.

Pierwsze kroki ku sportowej karierze

Rudolph odzyskała zdolność chodzenia bez pomocy aparatu ortopedycznego w wieku dwunastu lat, co było medycznym cudem według ówczesnych standardów. Natychmiast zainteresowała się sportem, szczególnie koszykówką, w której jej siostra już osiągnęła sukcesy. Okazała się jeszcze bardziej utalentowana niż rodzina przewidywała, pobijając rekordy szkolne i prowadząc swoją drużynę do mistrzostwa stanu.

W wieku czternastu lat podczas zawodów koszykarskich zwróciła uwagę Eda Temple'a, trenera lekkoatletyki z Tennessee State University. Temple dostrzegł w niej potencjał na wybitną biegaczkę i zaproponował jej trening w czasie wakacji. Rudolph przyjęła ofertę, choć początkowo traktowała lekkoatletykę jako przygotowanie do sezonu koszykarskiego.

Progres w nowej dyscyplinie okazał się spektakularny - już w wieku szesnastu lat zakwalifikowała się do reprezentacji Stanów Zjednoczonych na igrzyska olimpijskie w Melbourne w 1956 roku. Była najmłodszą członkinią kadry lekkoatletycznej i zdobyła brązowy medal w sztafecie 4x100 metrów. Ten sukces utwierdził ją w przekonaniu, że ma szanse na jeszcze większe osiągnięcia.

Równocześnie ze sportem Rudolph musiała radzić sobie z wyzwaniami życia osobistego. W ostatniej klasie liceum zaszła w ciążę i urodziła córkę Yolandę w 1958 roku, zaledwie kilka tygodni przed rozpoczęciem studiów.

Mimo trudności udało jej się kontynuować edukację dzięki programowi stypendialnego, który wymagał od niej dwugodzinnej pracy na kampusie codziennie.

Triumf w Rzymie i status światowej gwiazdy

Igrzyska olimpijskie w Rzymie w 1960 roku okazały się przełomowe dla kariery Rudolph i kobiecej lekkoatletyki w Stanach Zjednoczonych. Wygrała bieg na 10 metrów, osiągając czas 11,0 sekund. Choć rezultat był szybszy od rekordu świata, nie został uznany ze względu na zbyt silny wiatr wspomagający.

Na dystansie 200 metrów Rudolph pobiła rekord olimpijski już w biegu eliminacyjnym, osiągając czas 23,2 sekundy, a w finale zwyciężyła z czasem 24,0 sekundy. Trzeci złoty medal zdobyła w sztafecie 4x100 metrów, gdzie mimo nieudanej zmiany pałeczki zdołała wyprzedzić reprezentantkę Niemiec i doprowadzić amerykańską drużynę do zwycięstwa z czasem 44,5 sekundy.

Igrzyska w Rzymie były pierwszymi transmitowanymi na żywo w telewizji w Ameryce Północnej, co uczyniło Rudolph międzynarodową gwiazdą. Włoscy dziennikarze nadali jej przydomek "La Gazzella Nera" (Czarna Gazela), podczas gdy francuscy nazywali ją "La Perle Noire" (Czarna Perła). Amerykańskie media okrzyknęły ją "najszybszą kobietą świata" i pierwszą damą amerykańskiej lekkoatletyki.

Po powrocie do rodzinnego Clarksville władze miasta chciały zorganizować segregowane obchody na jej cześć. Rudolph kategorycznie odmówiła udziału w takim wydarzeniu, w wyniku czego po raz pierwszy w historii miasta zorganizowano zintegrowaną paradę i bankiet. Ten gest miał ogromne znaczenie dla ruchu praw obywatelskich na amerykańskim Południu.

Przedwczesne zakończenie kariery i działalność społeczna

Rudolph zakończyła karierę sportową w 1962 roku w wieku zaledwie dwudziestu dwóch lat, w szczytowym momencie swoich możliwości. Nadal posiadała rekordy świata we wszystkich trzech konkurencjach, w których zdobyła złote medale olimpijskie. Decyzja o zakończeniu kariery wynikała z chęci ukończenia studiów i poświęcenia się pracy edukacyjnej.

Po ukończeniu Tennessee State University z tytułem licencjata w dziedzinie edukacji rozpoczęła pracę jako nauczycielka i trenerka. Prowadziła zajęcia w różnych ośrodkach społecznych w całych Stanach Zjednoczonych, dzieląc się swoim doświadczeniem z młodymi atletami. W 1977 roku wydała autobiografię zatytułowaną "Wilma: The Story of Wilma Rudolph".

Rudolph aktywnie angażowała się w działalność na rzecz praw kobiet oraz praw obywatelskich. W 1981 roku założyła Fundację Wilmy Rudolph, której celem było wspieranie młodych talentów sportowych. Otrzymała liczne wyróżnienia, w tym nagrodę Associated Press dla najlepszej sportsmenki roku w 1960 i 1961 roku oraz Sullivan Award jako najlepszy amatorski sportowiec w Stanach Zjednoczonych w 1961 roku.

W 1990 roku stała się pierwszą kobietą, która otrzymała Silver Anniversary Award od National Collegiate Athletic Association. Uniwersytet Tennessee State nazwał jej imieniem halę lekkoatletyczną oraz akademik studencki. W 1977 roku jej życie stało się podstawą filmu telewizyjnego, a późniejsze dokumenty i książki kontynuowały promocję jej spuścizny.

Rudolph zmarła 12 listopada 1994 roku w wieku pięćdziesięciu czterech lat na skutek nowotworu mózgu i gardła. Według rodzinnej tradycji pochowano ją wraz ze wszystkimi zdobytymi medalami olimpijskimi, które miały symbolizować jej niezłomność, odwagę i wdzięk.