Żona Gorbaczowa. Kobieta, która zszokowała ZSRR
Choć nigdy nie piastowała żadnego urzędu i nie wypowiadała się w sprawach politycznych z trybun, Raisa Gorbaczowa przez lata była kobietą, która skutecznie burzyła stereotypy o żonach radzieckich przywódców. Była obecna u boku męża na najważniejszych spotkaniach międzynarodowych, nosiła eleganckie stroje, nie kryła emocji i miała w sobie to, czego brakowało wielu innym kobietom z radzieckich elit – charyzmę. Kim była Raisa, która fascynowała Zachód i budziła mieszane uczucia w ZSRR?
Młoda Raisa Gorbaczowa
Raisa Maksimowna Titarenko urodziła się 5 stycznia 1932 roku w Rubcowsku na Syberii. Jej ojciec był inżynierem kolejnictwa, matka zajmowała się domem. Rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania z powodu pracy ojca, co ukształtowało elastyczność i otwartość Raisy na nowe sytuacje i ludzi.
Ukończyła szkołę średnią ze złotym medalem i w 1949 roku rozpoczęła studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Moskiewskiego. Na prestiżowy uniwersytet dostała się bez egzaminów wstępnych. Miała jasno określone cele, a filozofia nie była wyborem przypadkowym. Raisę fascynowała bowiem refleksja nad społeczeństwem, strukturami i ideami.
Miłość i małżeństwo
W czasie studiów Raisa zakochała się w Anatoliju Zareckim, studencie fizyki. Ich związek nie przetrwał - matka chłopaka nie zaakceptowała Raisy jako przyszłej synowej.
To rozczarowanie pozostawiło ślad w jej sercu. Gdy po raz pierwszy spotkała Michaiła Gorbaczowa na wieczorku tanecznym, nie było mowy o "miłości od pierwszego wejrzenia". Wręcz przeciwnie - dwa razy dała mu kosza!
Ale Michaił był uparty. "Chciałem być tam, gdzie ona jest" - pisał później. I dopiął swego. W 1953 roku wzięli ślub. Niedługo później na świat przyszła ich jedyna córka, Irina.
Kariera naukowa Raisy Gorbaczowej
Po studiach Gorbaczowie przenieśli się do Stawropola. Michaił zaczął wspinać się po szczeblach kariery partyjnej, a Raisa podjęła pracę jako wykładowczyni w Instytucie Rolniczym. Uczyła filozofii i socjologii, badała warunki życia ludności wiejskiej.
Jej praca naukowa dotyczyła tematów wtedy rzadko podejmowanych: przemian społecznych i codzienności zwykłych ludzi. Obroniła doktorat, zyskując opinię solidnej badaczki.
W 1978 roku, gdy Gorbaczowa wezwano do Moskwy, Raisa również przeniosła się do stolicy. Została pracownicą Instytutu Filozofii Akademii Nauk ZSRR. Nadal pozostawała aktywna naukowo, ale też coraz częściej pojawiała się u boku męża.
Pierwsza dama ZSRR
Gdy Michaił Gorbaczow objął władzę w 1985 roku, Związek Radziecki wkroczył w erę pieriestrojki i głasnosti, okresu reform i otwartości. Ale nie tylko polityka się zmieniała. Zmieniła się też rola żony przywódcy. Raisa Gorbaczowa towarzyszyła mężowi niemal wszędzie. Uczestniczyła w spotkaniach z zagranicznymi liderami, rozmawiała z dziennikarzami, udzielała się charytatywnie.
Dla wielu mieszkańców ZSRR jej obecność była szokiem. Poprzednie pierwsze damy pozostawały w cieniu, nie wypowiadały się publicznie, nie istniały w mediach. Raisa była ich przeciwieństwem: wykształcona, elokwentna, zawsze elegancka. Stała się nie tylko symbolem zmian, ale też nowym obiektem medialnym.
Jej styl był komentowany zarówno w ZSRR, jak i na Zachodzie. Zachodni dziennikarze widzieli w niej pierwszą radziecką damę na poziomie europejskim. Ludmiła Putina wspominała, że kobiety w Rosji zazdrościły jej stylu. Ale w ojczyźnie nie wszyscy byli zachwyceni.
Wiele osób zarzucało Raisie oderwanie od rzeczywistości. Krytykowano ją za zbytni przepych, za występowanie w zachodnich kreacjach, za to, że zabiera głos w sprawach polityki, choć nie miała formalnego mandatu. Była pierwszą damą, która nie bała się mówić, co myśli - i być może dlatego tak bardzo polaryzowała opinię publiczną.
Choroba i śmierć Raisy Gorbaczowej
Po rozpadzie ZSRR i odejściu Michaiła z polityki, Raisa wycofała się z życia publicznego. Zajęła się działalnością charytatywną i wspieraniem kultury. W 1999 roku zdiagnozowano u niej białaczkę. Leczyła się w Niemczech, ale mimo starań lekarzy zmarła 20 września 1999 roku w wieku 67 lat.
Michaił Gorbaczow do końca życia nie wybaczył sobie, że nie zdążyli porozmawiać przed jej śmiercią. "Przeszliśmy przez całe życie trzymając się za ręce" - mówił później. Ich związek uchodził za jeden z najbardziej partnerskich w historii przywódców ZSRR.
Wybrana bibliografia:
· Andriej Graczow, Gorbaczow, Warszawa 2003.
· Dorota Falkowska, Raisa była jedyną i największą miłością Michaiła Gorbaczowa. Przeżyli razem ponad 50 lat [https://viva.pl/ludzie/niezwykle-historie/raisa-byla-jedyna-i-najwieksza-miloscia-michaila-gorbaczowa-przezyli-razem-ponad-50-lat-135885-r1/].
