Rotschildowie. Finansowa dynastia Europy

Korzenie rodu Rotschildów sięgają XVI-wiecznego Frankfurtu nad Menem. Nazwa rodziny pochodzi od "czerwonej tarczy" (rot Schild), która zdobiła dom ich przodków. Jednak prawdziwa potęga zaczęła się od Mayera Amschela Rothschilda (1744–1812), który w drugiej połowie XVIII wieku założył własny bank w żydowskim getcie Frankfurtu.

Dzięki talentowi do interesów, kontaktom z arystokracją i wyczuciu politycznemu, szybko zdobył zaufanie landgrafa Hesji-Kassel, Wilhelma IX. To właśnie zarządzanie jego majątkiem podczas wojen napoleońskich przyniosło Rotschildom pierwszą wielką fortunę i reputację bankierów godnych największego zaufania.

Mayer Amschel miał dziesięcioro dzieci – pięć córek i pięciu synów. Jego synowie stali się architektami międzynarodowej ekspansji rodu, budując filie banku w najważniejszych stolicach Europy.

Strategia Mayera Amschela była prosta i genialna: każdy z synów miał objąć pieczę nad własną filią banku w innym europejskim mieście. Najstarszy, Amschel Mayer (1773–1855), pozostał we Frankfurcie, pilnując rodzinnych interesów w Niemczech.

Salomon (1774–1855) przeniósł się do Wiednia, gdzie Rotschildowie stali się najważniejszymi bankierami dworu Habsburgów. Nathan (1777–1836) wyjechał do Londynu, gdzie założył N M Rothschild & Sons – bank, który przez większość XIX wieku był największym na świecie i finansował m.in. brytyjskie wysiłki wojenne przeciw Napoleonowi. Kalman (Carl, 1788–1855) zajął się Neapolem, a Jakub (James, 1792–1868) otworzył filię w Paryżu, szybko stając się jednym z najważniejszych finansistów Francji.

Bracia współpracowali ze sobą, tworząc sieć błyskawicznej komunikacji i transferów finansowych. Dzięki temu byli w stanie obsługiwać rządy, monarchów i wielkie inwestycje – od kolei żelaznych po wydobycie surowców. W 1816 roku cesarz Austrii nadał im tytuły baronów, a w 1855 roku brytyjska królowa Wiktoria podniosła Lionela de Rothschilda do godności parowskiej, czyniąc go pierwszym Żydem w Izbie Lordów.

W XIX wieku Rotschildowie dysponowali największą prywatną fortuną świata. Finansowali wojny, rewolucje, budowę kolei, kopalń, a nawet państw. Nathan Rothschild z Londynu odegrał kluczową rolę w finansowaniu koalicji antynapoleońskiej, a bracia z Paryża i Wiednia obsługiwali dwory Habsburgów i Burbonów.

Ich banki pośredniczyły w największych transakcjach epoki, a dzięki własnej sieci kurierów, gołębi pocztowych i agentów, Rotschildowie często wiedzieli o wydarzeniach politycznych wcześniej niż rządy i królowie.

W 1818 roku londyński oddział udzielił Prusom pożyczki na 5 milionów funtów, a w 1825 roku uratował Bank Anglii przed kryzysem płynności. W 1833 roku Rothschildowie sfinansowali wykup niewolników w Imperium Brytyjskim, zapewniając rządowi środki na wypłatę odszkodowań właścicielom. Byli też zaangażowani w powstawanie takich gigantów jak De Beers czy Rio Tinto.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów polityki dynastycznej Rotschildów była endogamia – zawieranie małżeństw wewnątrz własnego rodu. Mayer Amschel w testamencie nakazał, by majątek pozostał w rodzinie, a partnerami w interesach mogli być wyłącznie męscy potomkowie.

W praktyce oznaczało to, że dzieci braci często żeniły się i wychodziły za kuzynów i kuzynki. W XIX wieku zawarto co najmniej siedem takich małżeństw, a w kolejnych pokoleniach było ich jeszcze więcej. Przykładowo, Betty Rothschild (1805–1886), córka Salomona, poślubiła swojego stryja Jakuba z Paryża, a Lionel de Rothschild z Londynu ożenił się z Charlottą z włoskiej linii.

Endogamia miała na celu nie tylko zachowanie majątku, ale też wzmocnienie lojalności i kontroli nad rozproszonym imperium. Dopiero na początku XX wieku, gdy pojawiły się problemy zdrowotne wśród potomków i zmieniły się społeczne normy, Rotschildowie zaczęli żenić się z przedstawicielami innych możnych rodów żydowskich i arystokracji europejskiej.

Choć kobiety z rodu Rotschildów nie uczestniczyły bezpośrednio w zarządzaniu bankami, ich rola w rodzinie była ogromna. Dbały o edukację dzieci, pielęgnowały tradycję żydowską i angażowały się w działalność charytatywną. Hannah Rothschild, żona Nathana z Londynu, była doradczynią męża i aktywnie wspierała jego interesy. W kolejnych pokoleniach kobiety Rotschildów zakładały fundacje, wspierały szpitale, szkoły i muzea.

Rotschildowie odegrali też ważną rolę w walce o równouprawnienie Żydów w Europie. Wspierali zniesienie ograniczeń w Austrii, Anglii i Francji, finansowali działalność charytatywną i kulturalną, a także byli zaangażowani w powstanie państwa Izrael. Edmond de Rothschild z francuskiej linii był jednym z głównych sponsorów osadnictwa żydowskiego w Palestynie, a jego syn James odegrał kluczową rolę w uzyskaniu Deklaracji Balfoura w 1917 roku.

Na przełomie XIX i XX wieku potęga Rotschildów zaczęła słabnąć. Rozwój nowoczesnych banków, zmiany polityczne i podziały majątku między liczne gałęzie rodziny sprawiły, że ich fortuna przestała być bezkonkurencyjna.

Dziś najważniejsze gałęzie rodu to francuska i brytyjska, a majątek szacowany jest na ok. 1 miliard dolarów. Rotschildowie są obecni w finansach, nieruchomościach, rolnictwie, winach (Château Lafite Rothschild) i filantropii. Pozostają symbolem wielkiej fortuny, ale też rodzinnej lojalności i wpływu na historię Europy.