Egzekucja Margaret Pole. Zbrodnia, która wstrząsnęła Anglią

Zamek Farleigh Hungerford w Somerset był miejscem narodzin Margaret 14 sierpnia 1473 roku, gdzie przyszła na świat jako córka George’a Plantageneta, księcia Clarence. Jej matka Izabela Neville pochodziła z potężnego rodu Warwicków, a dziadek Richard Neville zyskał przydomek "Twórcy królów" za swoją rolę w wojnach domowych. George był bratem dwóch władców – Edwarda IV i Ryszarda III – co stawiało małą Margaret w centrum królewskiego dziedzictwa.

Szczęście nie trwało długo, gdyż matka zmarła gdy dziewczynka miała zaledwie trzy lata. Dwa lata później jej ojca stracono pod zarzutem zdrady, co pozostawiło Margaret i jej młodszego brata Edwarda bez rodziców i bezpiecznej pozycji. Opiekę nad sierotami objęli kolejni królowie – najpierw Ryszard III, następnie Henryk VII z nowej dynastii Tudorów, lecz nazwisko Plantagenet stało się ciężarem zamiast błogosławieństwem.

Egzekucja brata Edwarda w 1499 roku pod zarzutem zdrady ostatecznie pogrzebała nadzieje rodziny na odzyskanie dawnej potęgi. Majątki skonfiskowano, tytuły odebrano, a Margaret musiała budować życie od podstaw w cieniu podejrzeń i politycznej niełaski.

Henryk VII wydał młodą Margaret za Ryszarda Pole’a, swojego zaufanego dworzanina, co miało ograniczyć jej ewentualne ambicje do tronu poprzez związek z rodem oddalonym od korony. Małżeństwo trwało do 1505 roku, gdy Ryszard zmarł zostawiając żonę samotną z pięciorgiem potomstwa do wychowania. Margaret stanęła przed wyzwaniem zapewnienia dzieciom przyszłości mimo braku męskiego wsparcia i ograniczonych środków po konfiskatach rodzinnych dóbr.

Najmłodszy syn Reginald otrzymał edukację duchowną – matka oddała go do klasztoru kartuzów w Sheen przewidując dla niego karierę kościelną. Pozostali synowie Henry, Arthur i Geoffrey wraz z córką Ursulą wymagali wykształcenia odpowiedniego dla szlachty, co Margaret zapewniła mimo trudności finansowych. Poświęcenie dla dzieci i umiejętność zarządzania gospodarstwem domowym przyniosły owoce w kolejnych latach.

Wdowa Pole wykazała się niezwykłą odpornością psychiczną i praktyczną zaradnością, wychowując potomstwo bez męża w czasach gdy kobieta samotnie prowadząca rodzinę nie miała łatwego położenia. Te doświadczenia przygotowały ją do późniejszych ról na dworze królewskim.

Objęcie tronu przez Henryka VIII w 1509 roku przyniosło Margaret nieoczekiwany zwrot. Nowy król przywrócił jej rodowe tytuły odziedziczone po straconym bracie, w tym hrabstwo Salisbury, co uczyniło ją jedną z dwóch kobiet w Anglii zasiadających w Izbie Lordów jako zastępczyni nieżyjącego męża. Posiadłości rozciągały się od Anglii przez Walię aż do Francji, zapewniając rodzinie bezpieczeństwo materialne.

Katarzyna Aragońska, pierwsza żona Henryka VIII, obrała Margaret na swoją powiernicę, co otworzyło drzwi do wpływów na dworze. W 1512 roku hrabina odzyskała nie tylko tytuły ale i znaczną część majątków skonfiskowanych po śmierci brata, co pozwoliło jej synom zająć wysokie pozycje w administracji królewskiej. Henry Pole otrzymał tytuł barona Montagu, Reginald kontynuował karierę duchowną, a pozostali synowie pełnili różne funkcje dworskie.

Budowa zamku Warblington w 1514 roku zasygnalizowała powrót rodziny Pole do pierwszej ligi arystokracji. Rezydencja stała się głównym ośrodkiem działalności Margaret i symbolem odzyskanej pozycji społecznej po dekadach upokorzeń i niepewności.

Henryk VIII i Katarzyna Aragońska powierzyli Margaret w 1516 roku opiekę nad swoją córką Marią, co stanowiło dowód najwyższego zaufania królewskiego. Przez siedemnaście lat hrabina Salisbury kierowała edukacją i wychowaniem księżniczki, wpajając jej wartości, obyczaje i wiedzę przyszłej władczyni. Więź między nimi przekroczyła relację służbową – Margaret traktowała Marię niemal jak własne dziecko i stała się dla niej matczyną figurą.

Kryzys nastąpił gdy Henryk VIII dążył do unieważnienia małżeństwa z Katarzyną i ogłoszenia Marii za nieślubną. Margaret odmówiła oddania królewskich klejnotów księżniczki i przez rok finansowała jej utrzymanie z własnych środków, sprzeciwiając się woli monarchy. Taka postawa oznaczała polityczne samobójstwo – w 1533 roku król usunął ją z dworu siłą, kończąc jej karierę dworską.

Lojalność wobec Marii i Katarzyny zepchnęła Margaret w szeregi przeciwników reformacji religijnej i rosnącej supremacji królewskiej nad Kościołem. Przyjaciele z przeszłości odwracali się od niej, a rodzina znalazła się pod obserwacją królewskich szpiegów szukających pretekstu do rozprawy.

Rok 1538 przyniósł katastrofę gdy śledztwo w sprawie spisku Exeter ujawniło korespondencję synów Margaret z opozycją wobec króla. Jej syn Reginald publicznie skrytykował Henryka VIII za uzurpowanie sobie władzy nad Kościołem angielskim i wzywał do obalenia tyrana, co postawiło całą rodzinę w centrum podejrzeń. Margaret aresztowano i poddano wielomiesięcznym przesłuchaniom, podczas których nie przyznała się do winy budząc respekt nawet u śledczych.

Maj 1539 roku przyniósł formalny wyrok skazujący ją za zdradę stanu, choć żadnych konkretnych zarzutów nigdy nie sformułowano publicznie. Pozbawiono ją tytułów, skonfiskowano majątki i uwięziono w Tower of London bez procesu sądowego, co naruszało nawet ówczesne standardy sprawiedliwości. Przez dwa lata siedemdziesięcioletnia kobieta czekała na egzekucję w ponurych celach londyńskiej twierdzy.

27 maja 1541 roku wyprowadzono Margaret na dziedziniec gdzie kat miał wykonać wyrok. Egzekucja przebiegła w sposób wyjątkowo brutalny i nieprofesjonalny, szokując świadków i wywołując oburzenie w Europie jako przykład okrucieństwa despoty. Pochowano ją w kaplicy św. Piotra ad Vincula wewnątrz kompleksu Tower, gdzie spoczywały inne ofiary Henryka VIII.

Leon XIII ogłosił Margaret błogosławioną Kościoła katolickiego w 1886 roku, uznając ją za męczennicę za wiarę po ponad trzech wiekach od śmierci. Jej syn Reginald Pole został ostatnim katolickim arcybiskupem Canterbury przed anglikańską reformacją, Henry służył kolejnym monarchom, a Ursula przez małżeństwo z Henrym Staffordem stała się przodkinią wielu znaczących rodów arystokratycznych.

Współczesna kultura popularna odkryła postać Margaret głównie przez powieści Philippy Gregory i Hilary Mantel, gdzie pojawia się jako bohaterka adaptacji telewizyjnych i literackich. Przedstawienia te często odbiegają od faktów historycznych, lecz przywracają pamięć o kobiecie, która zapłaciła życiem za lojalność wobec wiary i rodziny.