Janów ponownie będzie miastem. Odzyska zabrane przez cara prawa
Leżący nad Wiercicą Janów, dziś wieś gminna, powstał jako miasto w 1696 roku z inicjatywy Jana Aleksandra Koniecpolskiego, ówczesnego wojewody sieradzkiego. Nazwa miejscowości pochodzi od jego imienia. Już wtedy wytyczono prostokątny rynek, który zachował się do dziś, choć wiele budynków wokół niego strawiły kolejne pożary i wojenne zniszczenia.
Janów nigdy nie wyrósł na regionalne centrum, ale zapisał się w historii jako miejsce dramatycznych wydarzeń podczas powstania styczniowego. Latem 1863 roku oddział Zygmunta Chmieleńskiego zaskoczył stacjonujących w okolicy rosyjskich żołnierzy. W bitwie zginęło 170 Rosjan i 33 Polaków. W odwecie carskie wojska spaliły miejscowość i dokonały masakry jej mieszkańców. Ciała pomordowanych wrzucono do studni na rynku – dziś stoi tam jej symboliczna replika.
Po tych wydarzeniach Janów, jak wiele innych polskich miasteczek, utracił prawa miejskie w ramach carskich represji.
O krok od miejskiego szyldu
Teraz, po ponad 150 latach, Janów powróci na mapę polskich miast. Projekt rozporządzenia przygotowany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przewiduje, że od 1 stycznia 2026 roku miejscowość odzyska status miasta. Wśród sześciu miejscowości, które czeka ten sam krok, Janów jest jedynym przedstawicielem województwa śląskiego.
W kwietniu 2025 roku na temat starań o odzyskanie miejskiego statusu wypowiedział się wójt gminy Janów, Edward Moskalik.
– Odzyskanie praw miejskich po ponad stu pięćdziesięciu latach ma stać się nie tylko symbolicznym gestem wobec przeszłości, ale także realną szansą na rozwój Janowa i całej gminy. Status miasta może zwiększyć atrakcyjność inwestycyjną, pobudzić turystykę i gospodarkę, a także otworzyć nowe możliwości pozyskiwania funduszy na rozwój infrastruktury i rewitalizację przestrzeni publicznych, tych dedykowanych na rozwój małych miast — mówił włodarz na sesji Rady Gminy cytowany przez portal wpowiece.pl.
Olsztyn i Przyrów już to zrobiły
Drogą, którą Janów ma dopiero przejść, niedawno podążyły dwie inne miejscowości powiatu częstochowskiego – Olsztyn i Przyrów. Olsztyn prawa miejskie odzyskał w 2022 roku, a Przyrów – z początkiem 2024 roku. W obu przypadkach procedura również zaczęła się od inicjatywy samorządu i konsultacji z mieszkańcami. W obu – decyzję poprzedziły analizy, które wykazały, że układ urbanistyczny, struktura zatrudnienia i infrastruktura miejscowości spełniają miejskie kryteria.
Wójtowie, którzy prowadzili gminy wiejskie, zostali burmistrzami. Zmiana nie oznaczała podwyżek podatków ani drastycznych kosztów dla mieszkańców. Otworzyła za to drzwi do unijnych środków na rewitalizację i rozwój usług publicznych.
Nie tylko prestiż
Choć sam status miasta nie niesie za sobą automatycznych zmian w finansowaniu, to w praktyce może przynieść konkretne korzyści. Większy prestiż, lepsza rozpoznawalność, możliwość ubiegania się o środki dedykowane obszarom miejskim – to realne szanse, które samorządy próbują wykorzystać.
Dla Janowa, który już dziś funkcjonuje jako punkt wypadowy w Jurę Krakowsko-Częstochowską, z rozwiniętą ofertą turystyczną i dobrze zachowanym układem rynku, to także szansa na wyeksponowanie swojej tożsamości. Tym bardziej, że historia – choć bolesna – jest tu nieodłączną częścią lokalnego krajobrazu.
Janów i kto jeszcze?
Zgodnie z projektem, od 1 stycznia przyszłego roku w sumie sześciu miejscowościom zostanie nadany status miasta. Miastami staną się trzy miejscowości w województwie mazowieckim: Stanisławów (pow. miński), Małkinia Górna (pow. ostrowski) i Staroźreby (pow. płocki). Status miasta uzyskają także: Janów Podlaski (pow. bialskim, woj. lubelskie), Branice (pow. głubczycki, woj. opolskie) oraz Janów (pow. częstochowski, woj. śląskie).
Projekt zakłada również, że od przyszłego roku nastąpią zmiany dotyczące ustalenia granic gmin. W województwie małopolskim będą to zmiany pomiędzy gminą Rytro a Piwniczną Zdrój, pomiędzy gminą Zemborzyce a Stryszem oraz pomiędzy Niepołomicami a Kłajem. W województwie mazowieckim zmiany nastąpią między gminą Zakrzew a Radomiem, zaś w województwie śląskim między Radzionkowem a Piekarami Śląskimi.
Zmienią się również granice niektórych miast w województwach: lubelskim, lubuskim, mazowieckim, opolskim i śląskim.
