Kielce: "Potok. Ćwiczenia ze wspólnoty". Najnowszy spektakl w Teatrze Żeromskiego. Historia, która wydarzyła się naprawdę

Dramatopisarka Jolanta Janiczak nie ukrywa, że Maria Wojdan, bohaterka spektaklu, była niewygodna dla wspólnoty. - Nie tylko dlatego, że żyła inaczej i miała czworo dzieci z czterema różnymi mężczyznami, ale też dlatego, że musiała radzić sobie sama. Swoim istnieniem stawiała wspólnotę przed pytaniem: co zrobić z kimś takim? Maria jest tu papierkiem lakmusowym, przyglądamy się na jej przykładzie granicom empatii i temu, jak trudno jest pomagać ludziom, którym, jak się mówi, nie da się pomóc - zaznacza.

Kiedy twórcy pojechali na miejsce, zabrali ze sobą rekwizyt ze sceny, wielką rękę z wyciągniętym palcem wskazującym, jak boski, proroczy palec. - Dla mnie on pokazuje zanikanie wsi, wykluczenie tego miejsca z mapy - opowiada artysta wizualny Łukasz Surowiec, odpowiedzialny za wideo i współtworzący scenografię.

Aktor Dawid Żłobiński wspomina atmosferę wyprawy do Potoku. - Już samo znalezienie tej wsi okazało się trudne. Zostało tam pięć domów, jest pusto. Jeszcze nie zdążyliśmy się zatrzymać, a już za nami jechał biały bus... Ale kierowca okazał się bardzo rozmowny i towarzyszył nam przez cały dzień. Mało kto chciał mówić o Marii Wojdan, mało kto w ogóle chciał rozmawiać, mało kto o niej jeszcze wiedział - mówi.

Reżyser Wiktor Rubin dodaje: - Dziś mamy rok 2025 i tej wsi właściwie już nie ma: w Potoku żyje dwanaście osób, stoi pięć domów, tablica ogłoszeń, stara kapliczka, a nad tym wszystkim góruje Cementownia Ożarów. Mieszkańcy nie mają dostępu do wody - opowiada.

Historia zaczyna się od notatki prasowej z 1933 roku o kobiecie wykluczonej przez wspólnotę. - Wieś uznała ją za osobę upośledzoną, nie wiemy, czy faktycznie była osobą z niepełnosprawnością, czy po prostu odstawała od wspólnoty - mówi reżyser i przypomina krwiożerczy przesąd sprzed stu lat, który odnalazł w materiałach historycznych.

Jeśli umrze dziecko nieślubne i wytnie się z niego żyły, można z nich stworzyć świecę. Każdy, kto ją zapali, stanie się... niewidzialny. W aktach jest mowa o tym, że te żyły rzeczywiście odnaleziono. Możliwe, że ofiarą padło właśnie jedno z jej dzieci - wyjaśnia Wiktor Rubin.

Scenografka i kostiumografka Marta Szypulska stworzyła z Łukaszem Surowcem wielką, błotnistą dziurę w ziemi: - Ta dziura ma dwa znaczenia: jest mieszkaniem Marii Wojdan i jednocześnie miejscem, w którym znajdują się drzwi z jednego z najstarszych domów w Opatowie. Widz schodzi więc jakby do środka tej historii, do środka ziemi, w której Maria próbowała przetrwać - mówi artystka.

Anna Antoniewicz, odtwórczyni głównej roli, opisuje swoją bohaterkę: - Maria jest kompletną odwrotnością wszystkiego, do czego przywykliśmy, czym jestem i jak myślę ja - totalną wywrotką. Ten proces sprawia, że Maria przestaje być tylko "dziwaczką z dołu", a staje się kimś, kto uruchamia w ludziach bardzo różne reakcje - komentuje.

Autorka światła Monika Stolarska zaznacza: - W spektaklu, jeśli chodzi o światło, świadomie nie używamy żadnego koloru. Interesuje nas surowość, światło, które wydobywa ciała i przestrzeń, a nie dekoruje scenę - to ma być bliskie realności tej wsi, a jednocześnie trochę metafizyczne - informuje.

Prapremiera spektaklu "Potok. Ćwiczenia ze wspólnoty" odbędzie się 29 listopada w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

Nad przedstawieniem pracowali: Wiktor Rubin (reżyseria), Jolanta Janiczak (dramatopisarstwo), Łukasz Surowiec (wideo i współautor scenografii), Marta Szypulska (współautorka scenografii i autorka kostiumów), Magda Jędra (choreografia), Krzysztof Kaliski (muzyka) oraz Monika Stolarska (światło). Na scenie wystąpią: Anna Antoniewicz, Klaudia Janas, Ewelina Gronowska, Beata Pszeniczna, Mateusz Bernacik, Oskar Jarzombek, Wojciech Niemczyk, Andrzej Plata, Łukasz Pruchniewicz, Dawid Żłobiński oraz gościnnie Tola Ośka Bogna Żłobińska.