Oblężenie Gdańska 1734. Druzgocąca porażka polskiego króla
20 lutego 1734 roku wojska rosyjskie pod dowództwem feldmarszałka Burkharada Christopha von Münnicha rozpoczęły oblężenie Gdańska. W mieście schronił się Stanisław Leszczyński, który po raz drugi w życiu walczył o polski tron przeciwko kandydatowi popieranemu przez Rosję. Gdańszczanie stanęli po stronie swojego króla, nie wiedząc, że uczestniczą w jednym z najważniejszych starć o przyszłość Rzeczypospolitej. Oblężenie zakończyło się 30 czerwca kapitulacją miasta i ucieczką monarchy.
Oblężenie Gdańska 1734
Przyczyny konfliktu o polski tron
Śmierć Augusta II Mocnego w lutym 1733 roku otworzyła drogę do walki o sukcesję polską między dwoma kandydatami. Stanisław Leszczyński powrócił z francuskiego wygnania, aby po raz drugi sięgnąć po koronę, którą utracił w 1709 roku po klęsce Karola XII pod Połtawą. Szlachta polska wybrała go na sejmie konwokacyjnym we wrześniu 1733 roku, co spotkało się z ostrym sprzeciwem Rosji i Austrii.
Caryca Anna Iwanowna nie zamierzała pogodzić się z wyborem kandydata wspieranego przez Francję i wrogo nastawionego do rosyjskich interesów w Polsce. Już w październiku 1733 roku rosyjskie wojska przekroczyły granicę Rzeczypospolitej, aby wesprzeć pretensje syna zmarłego króla, Augusta III Sasa. Wybuch wojny sukcesyjnej stał się nieunikniony, a główne działania militarne przeniosły się na ziemie polskie.
Stanisław Leszczyński zdawał sobie sprawę z przewagi militarnej swoich przeciwników, dlatego szukał bezpiecznego schronienia w miastach, które pozostały mu wierne. Gdańsk okazał się idealnym wyborem ze względu na swoje umocnienia, bogate magazyny żywnościowe i tradycyjnie niezależną politykę względem sąsiednich mocarstw.
Francuskie wsparcie dla Leszczyńskiego okazało się niewystarczające wobec masowej interwencji rosyjsko-austriackiej. Ludwik XV koncentrował swoje wysiłki militarne głównie na froncie zachodnim przeciwko Austrii, pozostawiając polskiego sojusznika z ograniczoną pomocą wojskową na wschodzie Europy.
Przebieg oblężenia miasta
Wojska rosyjskie pod dowództwem feldmarszałka von Münnicha dotarły pod Gdańsk w lutym 1734 roku i natychmiast rozpoczęły systematyczne okrążanie miasta. Rosyjski dowódca dysponował armią liczącą około 20 tysięcy żołnierzy wyposażonych w ciężką artylerię oblężniczą. Obrońcy miasta mogli liczyć na garnizon składający się z wojsk gdańskich wspieranych przez francuskie jednostki.
Pierwsze ostrzały artyleryjskie rozpoczęły się w marcu 1734 roku i stopniowo niszczyły fortyfikacje miejskie. Rosyjskie działa koncentrowały ogień na bastionach i bramach, próbując stworzyć wyłomy umożliwiające szturm piechoty. Obrońcy odpowiadali ogniem z murów miejskich, ale ich możliwości artyleryjskie były znacznie ograniczone w porównaniu z siłą oblężniczą.
Stan aprowizacji miasta pogarszał się z każdym tygodniem oblężenia. Rosyjska blokada uniemożliwiała dostarczanie żywności i amunicji drogą morską, a zapasy zgromadzone w magazynach kurczyły się w zastraszającym tempie. Ludność cywilna cierpiała głód, co wpływało na morale obrońców i zwiększało presję na kapitulację.
W maju 1734 roku Rosjanie przeprowadzili kilka prób szturmu na uszkodzone fragmenty murów, ale każdorazowo spotykali się z zaciekłym oporem gdańszczan. Walki uliczne trwały przez całe dni, a straty po obu stronach rosły dramatycznie, ale obrońcy miasta nie ustępowali z zajmowanych pozycji.
Kapitulacja i jej konsekwencje
30 czerwca 1734 roku władze Gdańska podjęły decyzję o kapitulacji wobec załamania się obrony i wyczerpania zapasów żywnościowych. Negocjacje warunków poddania miasta prowadził burmistrz Johann Gottfried Rösner z przedstawicielami rosyjskiego dowództwa. Feldmarszałek von Münnich zgodził się na honorowe warunki kapitulacji, które gwarantowały bezpieczeństwo ludności cywilnej.
Stanisław Leszczyński opuścił Gdańsk jeszcze przed formalną kapitulacją, uciekając w przebraniu na pokładzie francuskiego statku. Jego ucieczka zakończyła ostatnią próbę odzyskania polskiego tronu i otworzyła drogę do koronacji Augusta III w Krakowie we wrześniu 1734 roku. Król udał się do Królewca, a następnie powrócił na dwór francuski w Lotaryngii.
Rosyjskie wojska wkroczyły do miasta pierwszego lipca 1734 roku, zachowując względną dyscyplinę wobec pokonanej ludności. Gdańsk musiał jednak zapłacić wysoką kontrybucję wojenną i przyjąć rosyjski garnizon na czas nieokreślony. Miasto utraciło znaczną część swojej autonomii politycznej i gospodarczej na rzecz nowego porządku w Rzeczypospolitej.
Oblężenie Gdańska definitywnie przesądziło o wyniku wojny sukcesyjnej w Polsce i umocniło rosyjską hegemonię nad Rzecząpospolitą na kolejne dziesięciolecia.
