Potrzeba potwierdzania wartości? Sprawdź, czy to wpływ rodzica

Chcesz pomagać rodzicom i spełniać ich potrzeby, nawet własnym kosztem? A może masz nieustanną chęć, by dbać o kogoś? Albo chcesz czuć się ważna i zauważana, opierając na tym poczucie własnej wartości? Jeśli odpowiadasz na te pytania twierdząco, możliwe, że miałaś lub masz narcystycznego rodzica.

Jak pisaliśmy na Stronie Kobiet w tekście Może niezauważenie zatruwać ci życie i podkopywać poczucie własnej wartości. Jak rozpoznać narcyza? Narcyzm jest zaburzeniem osobowości. W tej formie nie występuje często, ale powszechnie tego określenia używa się także wobec osób, które przejawiają określone cechy osobowości.

Kim są narcystyczni rodzice? To rodzice o narcystycznym rysie osobowości. Powszechnie mówi się, że narcyz uważa się za lepszego od innych. Ma on potrzebę bycia podziwianym, potrafi także manipulować. Jest arogancki, często też porywczy.

Narcyz nie rozumie uczuć innych, dlatego też w wielu sytuacjach nie jest zdolny do szczerych przeprosin. Zamiast przyznać się do winy, obarczy nią drugą stronę, na przykład poprzez manipulację, jak:

• "Jesteś przewrażliwiona",
• "Źle zrozumiałaś, co mówiłem",
• "Nie znasz się na żartach",
• "Mogłaś mnie nie prowokować".

Z kolei jeśli druga strona przeprosi narcyza, on nie przebaczy, a najprawdopodobniej powróci do negatywnych wspomnień, by je roztrząsać i jeszcze bardziej "ukarać" przepraszającego. Jednocześnie, głęboko wewnątrz narcyz jest niepewny siebie, czuje się gorszy, bezradny. Jego zachowanie jest postawą obronną. Zarazem nie zdaje sobie sprawy, skąd wynika jego postępowanie, nie jest skłonny do autorefleksji. Pokazanie mu jego prawdziwej twarzy może skończyć się zachowaniem bardzo nerwowym, a nawet agresywnym oraz kłótnią.

Życie dziecka z narcystycznym rodzicem od początku nie należy do najłatwiejszych. Taki rodzic jest przekonany o tym, że nigdy się nie myli, zawsze ma rację, a co za tym idzie, tej racji nie ma dziecko. Ponadto nie potrafi panować nad negatywnymi emocjami, przelewając swoją frustrację na podopiecznego.

Narcystyczny rodzic nie okazuje dziecku uwagi i ignoruje jego potrzeby. Jednocześnie dziecko usprawiedliwia to zachowanie, wysnuwając wniosek, że nie jest ono wystarczająco dobre, by zasłużyć na miłość i akceptację.

Narcyz nie szanuje emocji dziecka, jego odmiennych poglądów czy swojego zdania. Gdy ono je wyrazi, kończy się to próbą kontroli poprzez krzyk, karanie ciszą czy inne sposoby ograniczenia. Rodzic przekonuje do określonych zachowań czy reakcji między innymi poprzez wzbudzanie winy, szantaż emocjonalny i mocną krytykę. Potrafi też krytykować, a nawet karać dziecko za jego emocje.

Jakie są więc cechy narcystycznego rodzica? To między innymi:

• Egocentryzm Narcystyczni rodzice koncentrują się na sobie, swoich potrzebach, ambicjach i emocjach. W centrum ich uwagi jest to, jak są postrzegani przez innych, a nie potrzeby ich dzieci. Dziecko może być postrzegane jedynie jako "przedłużenie" rodzica, służące do spełniania jego aspiracji i zaspokajania poczucia własnej wartości.
• Brak empatii Charakterystycznym elementem narcystycznej osobowości jest trudność w rozpoznawaniu i uwzględnianiu uczuć innych osób. Dziecko takiego rodzica może czuć się niezrozumiane i emocjonalnie zaniedbane, ponieważ jego potrzeby są ignorowane.
• Kontrolowanie i manipulacja Narcystyczni rodzice mają silną potrzebę kontroli nad życiem swoich dzieci. Manipulują nimi poprzez poczucie winy, szantaż emocjonalny lub pochwały warunkowe ("Kocham cię, jeśli robisz, co chcę"). Taki rodzaj relacji często prowadzi do trudności w budowaniu zdrowych granic przez dzieci.
• Perfekcjonizm Rodzice z cechami narcystycznymi często mają nierealistyczne oczekiwania wobec swoich dzieci, wymuszając perfekcję w każdej dziedzinie - od ocen w szkole po wybór zawodu. Sukcesy dziecka są traktowane jako dowód ich własnej wartości, podczas gdy porażki są odbierane jako osobisty atak.
• Dezawuowanie emocji dziecka Wyrażanie emocji przez dziecko, takich jak smutek, złość czy frustracja, może być przez narcystycznego rodzica bagatelizowane, ośmieszane lub karane. Takie zachowanie prowadzi do tłumienia emocji przez dziecko i trudności w ich regulacji w dorosłym życiu.
• Fasada doskonałości Narcystyczni rodzice często dążą do kreowania wizerunku idealnej rodziny. Z zewnątrz mogą wydawać się wzorowymi rodzicami, ale za zamkniętymi drzwiami dzieci często doświadczają presji, braku wsparcia i emocjonalnego zaniedbania.

Toksyczne zachowanie narcystycznych rodziców nie pozostaje bez wpływu na dziecko. Próbuje ono sobie radzić z krytyką, odrzuceniem, chłodem emocjonalnym czy też z negowaniem jego emocji. Czuje się mało wartościowe i winne zachowaniu rodzica. Przez te odczucia dąży do tego, by ciągle być lepszym, by zadowolić rodziców. Stąd też rodzi się perfekcjonizm i duże wymagania wobec siebie, a także porównywanie się do innych.

W dorosłym życiu dzieci narcystycznych rodziców mogą mieć problem z nawiązywaniem relacji. Wiedząc, że nie mogą liczyć na pomoc innych, starają się być samodzielne. Z czasem chcą zyskać uznanie rodziców, więc skupiają się na nich, próbując zaspokoić ich potrzeby, Chcą też tą metodą zyskać w oczach innych osób - dbają o ich potrzeby, samemu chcąc czuć się potrzebnymi.

Dziecko narcyza może mieć też problemy z budowaniem zdrowego związku. Możliwe, że będzie szukało partnerki lub partnera podobnego do narcystycznego rodzica, dbało o jego samoocenę i zabiegało o akceptację. Może też się zdarzyć, że takie dziecko samo stanie się narcyzem, chcąc wreszcie udowodnić sobie i innym swoją wartość.